چکیده:
از جمله آسیبهای جدی جامعۀ مهدوی، تعیین وقت برای ظهور حضرت مهدی( است. در منابع مهدوی روایات متعددی دربارۀ نکوهش تعیین وقت برای زمان ظهور امام مهدی( وجود دارد. بهرغم این روایات و لحن شدید آنها، برخی از توقیتها در منابع یافت میشود. در مقالۀ حاضر، پس از مفهومشناسی توقیت، آثار مخطوط مرتبط با این موضوع مورد توصیف قرار گرفته و گزارشی از تعیینکنندگان وقت ظهور و تاریخهای بیان شده تهیه شده است. در میان این وقتگزاران، اشخاصی چون محییالدین عربی، صدرالدین قونوی، خواجه نصیر طوسی، شاه نعمتالله ولی، علامه مجلسی، ابنحجر هیتمی، جلالالدین سیوطی و... دیده میشوند. از آثار مهم در گزارش این توقیتها میتوان به جواهر القوانین اشاره کرد و چندین کتاب از جهان معاصر عرب نیز گزارش شده است. بخشی از نوشتار نیز به مستندات توقیتکنندگان (احادیث، علوم غریبه، کشف و شهود و اشعار) اختصاص دارد. حدیث ابولبید از امام باقر( از مهمترین دستاویزهای موقتین در میان شیعیان و احادیث مربوط به پایان جهان و هزارهگرایانه بنمایۀ توقیتها در بین برخی از اهلسنت است. بخش دیگری از این نوشتار نیز به انگیزۀ توقیتکنندگان و مواجهۀ بزرگان با توقیتها اختصاص دارد. از آنجا که مستندات تعیینکنندگان زمان ظهور، متقن و یقینآور نیستند، نمیتوان به توقیتها اعتماد کرد. در این میان نباید از آثار مخرب توقیت در دینگریزی و القای ناامیدی و تخریب اندیشۀ والای مهدویت غافل بود.
خلاصه ماشینی:
"86 در برخی از منابع این شعر را نیز برای تعیین وقت ظهور از محییالدین نقل کردهاند: فعند فنا خاء الزمان و دالها علی فاء مدلول الکرور یقوم مع السبعة الاعلام و الناس غفل علیهم بتدبیر الأمور حکیم فأشخاصنا خمس و خمس و خمسة علیهم تری أمر الوجود یقیم و من قال أن الأربعین نهایة لهم فهو قول یرتضیه کلیم و إن شئت أخبر عن ثمان و لا تزد طریقهم فرد إلیه قویم فسبعتهم فی الأرض لا یجهلونها و ثامنهم عند النجوم لزیم 87 از شعر خواجه نصیر طوسی (م672ق) سال 1347 88 استخراج شده است: در دور زحل خروج مهدی است جرم و دجل و دجالیان است در آخر واو و اول زاء چون نیک نظر کنی همان است 89 _ رسالهای به نام علامات المهدی در برخی از منابع کتابشناسی و فهارس نسخ خطی به صدرالدین قونوی (673ق) نسبت داده شده است.
صاحب جواهر القوانین پس از بیان عدد مربوط به توقیت در شعر محییالدین عربی در پاسخ اینکه از کجا معلوم است که مراد شاعر این بوده است، جواب میدهد: «شاید روحالقدس به زبان او داده؛ چنانکه به زبان حقیر داده که شرح کنم؛ والله اعلم!» 132 اشعار: دربارۀ برخی از اشعار به نظر میرسد سراینده، قصدی برای تعیین تاریخ ظهور امام زمان نداشته است و این دیگران هستند که این اشعار را دستاویزی برای توقیتهایشان قرار دادهاند؛ مانند این بیت از تائیۀ دعبل خزاعی که آن را برای امام رضا( قرائت کرده است: خروج إمام لا محالة خارج یقوم علی اسم الله و البرکات 133 چنانکه در گزارش نیز دیدید، بیشتر توقیتها در قالب شعر بیان شده بود."