چکیده:
میان زن و مرد در حکم قصاص و دیه تفاوتهایی دیده میشود. چنانکه دیهی قتل زن نصف دیهی قتل مرد است و اگر مردی زنی را عمدا به قتل برساند، اولیاء دم زن در صورتی میتوانند مرد را قصاص کنند که نصف دیهی مرد را به او بپردازند و اگر بخواهند از او دیه بگیرند، مطابق نظر بیشتر فقها باید مرد قاتل به پرداخت دیه راضی باشد؛ این در حالی است که اگر زنی، مردی را عمدا به قتل برساند زن بدون پرداخت دیه به ولی دم مرد قصاص میشود. وجود مقرراتی از این قسم باعث انتقاد از قانون شده بود. حکم دیه و تفاوت آن در زن و مرد برگرفته از نص قرآنی نیست، بلکه برگرفته از روایات است و روایات خلاف آن نیز وجود دارد که قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 بر اساس آن روایات اصلاح شده است و سعی شده با اتخاذ راهکارهایی بخشی از اشکالات فوق رفع شود؛ در قسمت دیه، پیشبینی جبران تفاوت دیهی زن از صندوق تامین خسارتهای بدنی و در قسمت قصاص - با پیروی از نظر فقهی دیگری- امکان الزام مرد جانی به پرداخت دیهی زن و نیز امکان پرداخت فاضل دیهی زن از سوی بیتالمال و در نتیجه کمک به اولیاء دم زن مقتول برای قصاص نمودن مرد قاتل، از جملهی این راهکارهاست. تلاش قانونگذار در این موارد گرچه گاه تقدیرکردنی است، اما در مواردی هم نقدپذیر است
There are certain differences between women and men concerning retaliation and blood-money. For example، blood-money for a woman is half the same for a man; and if a Muslim man premeditatedly murders a Muslim woman، theheir of the slain woman should pay half of the blood money of the man to him; and، if they want to receive blood-money from him، according to most jurists، it may be received if the murderer is content to do so. If a woman murders a man premeditatedly، however، she will be retaliated without payment of bloodmoney to man’s heirs. Following Islamic jurisprudence، the Islamic Republic of Iran Law has reflected the above points in articles of law. Because of presence of these articles and the like، [the Punishment] Code had been criticized. The verdict about blood-money and difference between verdicts concerning men and women are not based on the Text of Quran but on hadiths and there are contrasting hadiths as well. And the Punishment Code (approved 1392/2013) has been revised on the basis of the latter group of hadiths. Some attempts have been made to find soultions for some of the above problems. Concerning bloodmoney،it has been precited that when the victim is a woman، the difference between her blood-money and the blood-money of a man shall be paid from theFund for Compensation of Bodily Harms; and، concerning retaliation- following other juridical opinion- a criminal man may forced to pay the blood-money of a woman and the difference may by paid from the Public Treasure. As a result، the heirs of the murdered woman may be helpedto retaliate the criminal man. These are among the above-mentioned solutions. Though attempts made by the legislator in this regard may be admired، in some cases they may be criticized as well.
خلاصه ماشینی:
"حکم دیه و تفاوت آن در زن و مرد برگرفته از نص قرآنی نیست، بلکه برگرفته از روایات است و روایات خلاف آن نیز وجود دارد که قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 بر اساس آن روایات اصلاح شده است و سعی شده با اتخاذ راهکارهایی بخشی از اشکالات فوق رفع شود؛ در قسمت دیه، پیشبینی جبران تفاوت دیهی زن از صندوق تأمین خسارتهای بدنی و در قسمت قصاص - با پیروی از نظر فقهی دیگری- امکان الزام مرد جانی به پرداخت دیهی زن و نیز امکان پرداخت فاضل دیهی زن از سوی بیتالمال و در نتیجه کمک به اولیاء دم زن مقتول برای قصاص نمودن مرد قاتل، از جملهی این راهکارهاست.
حال آیا نمی توان برخی جنایات وارد بر زن را جنایت دارای مراتب دانست و یا از حکم ماده 390 بهره برد؟ 1-2- جنایت زن بر مرد با توجه به اینکه دیهی زن نصف دیهی مرد است و اگر مردی زنی را به قتل برساند اولیای دم زن در صورتی میتوانند مرد را قصاص کنند که نصف دیه را به او بدهند، این سؤال مطرح شده که اگر زنی، مردی را به قتل برساند، آیا اولیای دم مرد میتوانند علاوه بر قصاص نمودن زن، نصف دیه را نیز از او بگیرند؟ موضوع در روایات مطرح شده و بنا بر قاعدهی «لایجنی الجانی علی اکثر من نفسه» پاسخ آن منفی است؛ برای مثال در صحیحه عبدالله بن سنان آمده است: «فی رجل قتل امرأته متعمدا ، قال : إن شاء أهلها أن یقتلوه قتلوه ویؤدوا إلی أهله نصف الدیة، وإن شاؤوا أخذوا نصف الدیة خمسة آلاف درهم ."