چکیده:
مقالهی حاضر پژوهشی تطبیقی است در زمینهی فلسفهی مدنی آگوستین و فارابی با تکیه بر کتاب شهر خدا اثر آگوستین و کتاب آراء اهل مدینه فاضله اثر فارابی. در ابتدا، مفاهیمی چون شهر، عدالت و سعادت مورد بررسی قرار گرفته و سپس مبانی نظری آنها در این دو اثر مقایسه شده است. آگوستین شهر را به معنایی جدید معرفی نموده،فارابی معنای متداول آن را منظور داشته است. مبنای نظری آگوستین آموزههای کتاب مقدس دربارهی دو نوع طبیعت انسانی است و مبنای فارابی مدنیالطبع بودن انسان. این اختلافات منجر به اختلاف در نظام حاکم بر شهر یا مدینه شده است. آگوستین بر شهروندان تکیه دارد و فارابی بر رئیس مدینه. بررسی مبانی نظری و نظام حاکم نشان میدهد امکان تحقق شهر خدا نیز منوط به وجود شهروندان آن است و همواره از ابتدای تاریخ، شهر خدا وجود داشته است، اما تحقق تام آن در روز داوری واپسین خواهد بود، در صورتی که تحقق مدینهی فاضله منوط به وجود رئیس فاضل است و تاکنون تحقق نیافته است. در پایان، فرجام شهروندان مورد بررسی قرارگرفته و این نتیجه حاصل شده است که برمبنای این دو کتاب، اندیشهی آگوستین در فلسفهی مدنی ییشتر صبغهی کلامی و اندیشهی فارابی صبغهی فلسفی داشته است.
خلاصه ماشینی:
"تطبیق در اندیشهی سیاسی هر دو، مبنا طبیعت انسان است، با این تفاوت که آگوستین بر مبنای کلام مسیحی، دو گونه طبیعت و سرشت برای انسان قائل است و بر همین اساس، دو شهر (اجتماع) معرفی مینماید، اما فارابی با اعتقاد به مدنیالطبع بودن انسانها، به معرفی انواع اجتماعات انسانی میپردازد و البته بهمنزلهی یک مؤسس فلسفه، خود را ملزم میداند که اجتماع سعادتمند یعنی مدینهی فاضله را بهتفصیل مورد بحث قرار دهد.
تطبیق با توجه به مطالب بالا و آنچه در مورد رئیس مدینه مطرح شد، میتوان گفت که وجه مشترک هر دو در این است که در انتظار تحقق کامل شهر خدا یا مدینهی فاضلهاند و به عبارت دیگر، غلبهی نهایی را از آن این دو میدانند؛ اما تفاوت در این است که امکان تحقق مدینهی فاضلهی فارابی در این دنیا وجود دارد و آن در صورت وجود نمونهی کامل رئیس مدینهی فاضله (امام یا نبی) است، درحالیکه آگوستین تحقق کامل شهر خدا را در روز داوری واپسین، ظهور دوم مسیح، میداند.
- بر اساس آنچه دربارهی مفهوم شهر نزد این دو متفکر و همچنین مبانی نظری آنها ذکر شد، اختلاف در نظام حاکم در این دو نظام سیاسی مشخص میشود: درحالیکه آگوستین به شرح و توصیف اوضاع و احوال شهروندان این دو شهر در طول تاریخ میپردازد، فارابی بیشتر به توصیف ویژگیها و شرایط رئیس مدینه توجه دارد."