چکیده:
ناصر خسرو قبادیانی ازجمله سخن سرایان خطه خراسان اسـت کـه البتـه در شمار مدیحه گویان حرفـه ای جـایی نـدارد، بلکـه شـعر و سـخنش نشـانه پـایبنـدی و تعهـد وی بـه ایـدئولوژی و ایمـان و ابـزاری در مسـیر تبلیـغ و گسترش آن است . از ایـن رو ایـن مسـلمان آگـاه، بـه جـای ذکـر فضـایل و عناوین دروغین برخی شاهان، ضمن اعلام تابعیت و پیروی از بزرگـان دیـن مبین اسلام، جای جای دفتر و دیوانش را با ذکر مناقب و فضایل این خاندان مبارک مزین نموده است . رسول اکرم (ص) و خاندان گرامی اش از معـدود کسانی هستند که ناصر خسرو با صفا و خلوص نیـت آنهـا را سـتایش کـرده اســت . دیــن محمــد (ص) و معصــومیت و پــاکی عتــرتش او را مجــذوب و علاقه مند ساخته و این حکیم توانا را برآن داشته است تا صفات عالیة پیـامبر و خاندانش را در شعر خویش متجلی سازد. این مقاله حاصل نگرشی در ابعاد و زوایای گونـاگون ایـن مسـاله اسـت . شماره ذیل هر یک از شواهد شعری، مربوط به شـماره صـفحات بـر اسـاس دیوان ناصر خسـرو بـه تصـحیح مجتبـی مینـوی و مهـدی محـق ، انتشـارات دانشگاه تهران است .
خلاصه ماشینی:
شکر آن خداي را که سـوي علـم و ديـن خـود ره داد و ســــوي رحمــــت بگشــــاد در مــــرا انــــدر جهــــان بــــه دوستــــي خانـــــدان حــق چـــــون آفتـــاب کـــرد چنـــين مشتهــــر مـــرا (12) وي بارها ايمان و اعتقاد خود را به مقام نبـوت و ارادت خـود را بـه حضـرت ختمـي مرتبت ابراز کرده است : گــزينم قــــرآن اســت و ديـــــن محمــد هميـــــن بــــود ازيـــــرا گزيــــن محمـــد کليــــــد بهشــت و دليـــــــل نعيـــــمم حصـــار حصـــين چيســـت ديـــن محمـــد محمــد رســـول خــــداي اســت زي مـــا هميــــــن بـــــود نقـــش نگيـــــن محمـــد مکــين اســت ديـــن و قــرآن در دل مــن هميـــــن بــــود در دل مکيـــــن محمـــد بـه فضـل خـداي اسـت اميـدم کـه باشـم يکـــــي امـــــــت کمتـــريـــــن محمـــد بــه دريــــاي ديــــن انــدرون اي بــرادر قــــــــرآن اســـت در ثميــــــن محمـــد (129) ادامة ابيات نشان مي دهد که شايد غرض ناصرخسرو در اين قصيده ، تنها بيان فضايل و عظمت حضرت ختمي مرتبت نبوده است ، بلکه با طرح فضايل حضرت رسول و فضايل شخصي و استحقاق علي (ع ) بـراي خلافـت از نظـر او، خـود را پيـرو و رهـرو صـادق آن حضرت معرفي مي کند: بفرمــود جســتن بــه چــين علــم ديــن را محمـــد، شـــدم مـــن بـــه چـــين محمـــد شنــــــودم ز ميـــــــــراث دار محمـــــد ســـــخنهاي چـــــون انگبـــــين محمـــــد دلــــم ديــــد ســري کــه بنمــود از اول بــــه حيــــدر دل پــــيش بــــين محمــــد ز فـرزنــــد زهــــرا و حيــــــدر گـــرفتم مـــــــن ايـــن ســـيرت راســـتين محمـــد نبـــودي ازيـــن بـــيش بهـــره مـــن از وي اگــر بــــودمي مــــن بـــه حــين محمــد جهــان آفــرين آفــرين کــــرد بــــر مــن بـــــه حـــب علــــي و آفريــــــن محمـــد تــو اي ناصــبي جــز کــه نــامي نـــداري از ايــــن شهـــــر ديـــن وزيـــن محمـــد بـــه دشــــنام مــــر پــــــاک فرزنـــد او را بـــــــدري همــــــي پــــــوستين محمــــد مـــــــرا نيــــز کـــــز شـــيعت آل اويـــــم همــي کشــت خــواهي بــه کــين محمــد (130) ناصر خسرو و مسألة امامت از آنجايي که اسلام يک نظام کامل اجتماعي اسـت ، احکـام و دسـتورات جـامعي در تمام شوؤن زندگي بشري دارد.