چکیده:
موضوع «جهانی شدن» در دو دهه اخیر با اقبال عمومی اندیشمندان رشتههای مختلف
علوم انسانی روبهرو شده است. این توجه و اقبال عمومی تا حد زیادی ناشی از جریانها و
روندهایی است که در سطح جهانی وجود دارد و یا در حال شکلگیری است؛ ماهیت
جریانهای جدید بهگونهای است که بیشتر کشورهای جهان را درمینوردد و اغلب ساکنان
زمین را تحت تأثیر قرار میدهد. منطقه خاورمیانه عربی نیز از تأثیرات این جریانها برکنار
نمانده است.
نظر به اشتراکات فرهنگی موجود بین کشورهای این منطقه با دیگر کشورهای اسلامی،
بررسی تجربه بیش از یک دهه رویارویی و تعامل با جهانی شدن در این منطقه و پیامدهای
آن، برای پژوهشگران و سیاستمداران مسلمان مفید و جالب است.
این مقاله نگاهی نسبتا گذرا به تجربه کشورهای این منطقه دارد و سعی میکند چگونگی
اثرگذاری فرایند جهانی شدن را بر نظامهای سیاسی مستقر در اینجا تبیین کند. به این منظور
ابتدا مفهوم جهانی شدن و ابعاد آن بررسی میشود. سپس به ویژگیهای ساختاری نظامهای
سیاسی در منطقه پرداخته میشود و در بخش بعدی، تأثیرات جهانی شدن بر اوضاع
اقتصادی، فرهنگی و سیاسی مورد توجه قرار میگیرد و در نهایت برایند تأثیر این تحولات بر
نظامهای سیاسی ارزیابی میشود.
خلاصه ماشینی:
"(17) در مجموع فراهم بودن عواملی چند در خاورمیانه باعث شده است حکومتهای غیردمکراتیک بتوانند به حیات خود ادامه دهند؛ از جمله این عوامل میتوان به درآمدهای نفت و انحصار این درآمدها در دست دولت، تکیه بر بنیانهای مشروعیت سنتی بویژه در مورد حکومتهای پادشاهی، ایجاد و گسترش ایدئولوژیهای فراگیر با وارونهسازی و تحریف واقعیتهای تاریخی و القای حس مشارکت کاذب، تداوم برخی ویژگیهای فرهنگی در بین تودههای مردم، استفاده از نیروهای اطلاعاتی ـ امنیتی و نظامی به منظور سرکوب صداهای مخالف...
از لحاظ فرهنگی رواج وسایل ارتباط جمعی و استفاده روزافزون از آنها توسط مردم منطقه باعث شده است که انحصار دولتها در مورد ارائه محدود و جهتدهی شده اطلاعات در هم بشکند از یک سو شرکتهای ارتباطی خارجی، رقیب مهمی برای دولتها بهشمار میروند و از سویی نیز شرکتهای خصوصی داخلی، فعالیت خود را هر روزه گستردهتر میکنند.
ماهیت فشارهای خارجی بر دولتهای منطقه بهگونهای است که نمیتواند چندان مؤثر واقع گردد، چون اغلب قدرتهای غربی به علت روابط نزدیکی که با قدرتهای منطقه، بویژه در زمینه داد و ستد نفت دارند، از رنجاندن آنها میپرهیزند اما برای ارضای افکار عمومی در کشورهای خودشان، حداقل به صورت بیانی و لفظی، فشارهایی بر این دولتها اعمال میکنند.
نتیجهگیری درمجموع، جهانی شدن در منطقه خاورمیانه عربی تأثیرات دوگانهای داشته است: با این توضیح که این فرایند از یک سو موجبات بیداری و آگاهی عمومی مردمی را نسبت به فرهنگ بومی و ملی فراهم آورده و در کل، زمینه رشد نیروهای بنیادگرای اسلامی را مهیا کرده و از سوی دیگر گسترش وسایل ارتباطی جمعی و سلطه کشورهای غربی بر آنها، چالشهای اساسی برای فرهنگ محلی ایجاد کرده است."