چکیده:
مصاحبه حاضر، گفتگویی با داریوش شایگان درباره کتاب «آیین هندو و عرفان اسلامی» (تألیف وی) به شمار میرود. ایشان در این گفتوگو، برخی از افکار و نقطه نظرات خود درباره تمدن اسلام و غرب را مورد توجه قرار داده و نکاتی را تأکید نمودهاند. از نظر وی مشکل ناسازگاری ما با مدرنیته به جهت دینخویی ما نیست؛ زیرا تمام تمدنهای آسیایی دینی هستند و با مدرنیته سازگار و ازاینرو مشکلمان به مسیحیت برمیگردد که همیشه رقیب با اسلام بوده و مدرنیته نیز از دل مسیحیت درآمده است.
خلاصه ماشینی:
"از نظر وی مشکل ناسازگاری ما با مدرنیته به جهت دینخویی ما نیست؛ زیرا تمام تمدنهای آسیایی دینی هستند و با مدرنیته سازگار و ازاینرو مشکلمان به مسیحیت برمیگردد که همیشه رقیب با اسلام بوده و مدرنیته نیز از دل مسیحیت درآمده است.
دورهای که در آثار دیگر شما هم تأثیر داشته و همیشه گوشه چشمی به مباحث این کتاب داشتهاید؟ خوب بله؛ این کتاب پایان دورهای است که با کتاب «ادیان و مکتبهای فلسفی هند» شروع میشود و با این کتاب که در واقع یک بحث تطبیقی بین عرفان هندو و اسلامی است خاتمه مییابد.
شناختن چیزی دلیل این نمیشود که شما صددرصد سرسپرده آن باشید؛ بلکه پشتکردن به تجارب عمیق تمدنهای معنوی همان قدر مضر است که بیتوجهی به تجربه عصر جدید، مدرنیته و پیامدهای اجتنابناپذیر سکولاریسم راههایی دارد.
مثلا عرفان نظری با عرفان بایزید بسطامی فرق دارد، ولی آن چیزی که ما امروز عرفان اسلامی میگوییم شامل تمام این لایهها میشود که روی هم انباشته شده است.
مقایسه آن نیست که بگوییم این، عین این است، باید بگوییم که مثلا عارف بالله در اسلام نسبت به ذات وجود همان رابطهای را دارد که زنده آزاد هندی نسبت به برهمن.
مسلمانان، اسلام را آخرین دین میدانند و معتقد به یک برتری متافیزیک هستند، مسأله جنگهای صلیبی هم در این سوء تفاهم بیتأثیر نبوده است و چون مدرنیته خواه ناخواه از دل مسیحیت آمده بیرون، با آن مشکل پیدا کردهایم باید یک موقعی مشکلمان را با غرب حل کنیم، حالا کی من نمیدانم."