چکیده:
تحلیلی بر ژئومورفولوژی جریانهای واریزهای منطقه ماکو (ماکو تا دشت بازرگان)
رجایی اصل عبدالحمید,بلادپس علی
پدیده ژئومورفولوژیکی مهمی که در دامنههای منطقه مورد پژوهش مشاهده میشود و از اشکال مهم ناپایداری محسوب میگردد، وقوع جریانهای واریزهای است.
حاکمیت اقلیم خشن در ارتفاعات، وجود رطوبت کافی و افت دمای شبانه، سنگهای رسوبی و آتشفشانی دوران سوم را شدیدا تخریب کرده است. به طوری که در پای دامنههای سنگی منطقه میتوان به وفور مخروطهای واریزهای را دید.
عمق فرسایش در جریانهای واریزهای، شاخص بسیار مهمی در شناسایی خصوصیتهای این جریانها و ممیزی واریزههای قدیمی از واریزههای جوان میباشد. واریزههای قدیمی در ارتفاعات پایین قرار گرفتهاند در حالیکه جریانهای واریزهای تیپیک در شرایط کنونی در ارتفاعات بالا تشکیل میشوند.
ابعاد جریانهای واریزهای در دامنههای جنوبی قیهداغ و دامنههای شمالی چرکینداغ بسیار متفاوت بوده و با توجه به شرایط خاص مکانی، از نظر ساختار زمینشناسی، ارتفاع و شیب زمینشناسی و توپوگرافی و سایر فرآیندهای حاکم متنوع میباشد.
بهدلیل گسترش مکانی جریانهای واریزهای در منطقه و همچنین حضور آنها در کلیه دامنهها به عنوان شاخصی مهم از ناپایداری این نواحی، جریانهای واریزهای نقش مؤثری در تحول مورفولوژی منطقه دارند.
این پدیده نسبت به سایر فرآیندهای مورفوژنز دامنه پتانسیل بالایی دارد. جریانهای واریزهای با استفاده از نقشههای توپوگرافی و زمینشناسی و اندازهگیریهای مستقیم میدانی، با هدف شناسایی علل وقوع آنها و عوامل ایجادکننده واریزهها مورد بررسی قرار گرفتهاند.
خلاصه ماشینی:
"جریانهای واریزهای منطقه به روی دامنههای سنگی،اغلب در ارتفاعات بالا و بر سطوح سنگی به
عکس و مقطع سه بخش مشخص جریانهای واریزهای را در ارتفاعات سبد داغ نشان میدهد.
شکل 1 مقطع جریانهای واریزهای دامنههای شمالی سبد داغ بر روی سنگهای آهکی
شکل 2 جریانهای واریزهای در دامنهء شمالی سبد داغ بر روی سنگهای آهکی
1-آهک سازند قم 2-بازالت 3-بخش شروع و معبر واریزهها 4-مخروط واریزهایطبقهبندی جریانهای واریزهای منطقه
این جریانهای واریزهای تیپیک بوده و بهصورت مجزا از بقیه واریزهها تشکیل شدهاند،در آنها
این نوع جریانهای واریزهای در دامنههای شمالی چرکین داغ روی انواع سنگهای منطقه دیده
حجم جریانهای واریزهای،در بخش پایین دست(مخروط واریزهای)قابلتوجه است در
شده فوق العاده زیاد است و هر اندازه بخش معبر کانال کم باشد حجم واریزهها نیز در مخروط واریزهای
در جدول 2 و نمودار 1 همبستگی حجم واریزهها با طول کانال نشان داده شده است.
(به تخریب منازل مسکونی ناشی از این پدیده توجه شود) جدول 1 مشخصات کمی واریزههای منطقه مورد پژوهش
مدت دوام برف را در این جریانهای واریزهای افزایش داده و زمینه را برای بزرگشدن واریزهها
است یا عوامل دیگری نیز در این پراکندگی نقش داشتهاند،مطالعات میدانی و مشاهده مستقیم واریزهها
شکل 6 پراکندگی جریانهای واریزهای بر روی سنگهای متفاوت منطقه مورد تطبیق3-نقش ارتفاع در تشکیل جریانهای واریزهای
لذا برای درک این مسأله سعی شد،بررسیهای میدانی به خوبی انجام شود و کلیه جریانهای واریزهای منطقه بر روی نقشه پیاده شود و بدین طریق ارتفاع محل تشکیل آنها دقیقا
سبب شده است که در این ارتفاعات واریزهها بیشتر صورت گیرد(نمودار 3)."