چکیده:
بازار نهادی اجتماعی است که به طور مستقیم و غیر مستقیم بر چرخه تولید، ثروت، مصرف و رفاه جامعه تاثیرگذار است. به همین دلیل اقتصاددانان از بازار انتظار کارایی و کارآمدی دارند. کارایی مبنایی ترین بحث مدل بازار سرمایه داری رقابتی است. در این مدل بازار رقابت کامل کاراترین بازار بوده و برای رقابت(کامل) باید آزادی و اطلاعات کامل، اصل نفع پرستی مطلق و دیگر شرایط حاکم شود. در چنین بازاری، عدالت و اخلاق مفهومی غیراساسی است؛ درمقابل، نظام اسلامی هرچند بازار را به عنوان نهادی اقتصادی موثر می شمارد، مسیر کارآمدی بازار را با مبنا قراردادن اخلاق عدالت طراحی می کند. بازار اسلامی با اتکا بر تقدم اصل منافع متقابل اجتماعی به جای منافع فردی، مدلی از بازار را نشان می دهد که درصدد است نظم بازار و اصلاح رفتار عاملین اقتصادی را از باید از روش شاخص سازی استفاده شود.
خلاصه ماشینی:
بررسی بازار اسلامی و نگاه کلی به احكام مربوط به مبادلات نشان ميدهد كه اسلام بهدنبال ايجاد بازاري است كه همة عوامل در آن شفاف عمل كرده و هيچگونه ابهامي دربارة هيچيك از عناصر بازار وجود نداشته باشد؛ بازاري كه در آن مجموعه اطلاعات در زمینههای گوناگون مانند ملکیت، قیمتگذاری، نوع و مقدار کالا، طرفین قرارداد، تدوین قرارداد، هدف قرارداد، ابزار سنجش، قوانین و مقررات كاملاًشفاف باشد.
ازسویدیگر، اسلام که در آن اخلاق و عدالت بهعنوان مبناییترین مدل بازار، با اتکا بر تقدم اصل منافع متقابل اجتماعی بر منافع فردی مطرح است، مدلی از بازار را معرفی میکند که درصدد ایجاد نظم بازار و اصلاح رفتار عاملین اقتصادی از این طریق است.
با بررسی ویژگیهای بازار اسلامی میتوان دریافت که بازار تنها فضا یا سازوکار مبادله نیست تا میان انبوه خریداران و فروشندگان فقط رابطة خشک خریدوفروش براساس سوددهی و افزایش مطلوبیت برقرار باشد؛ بلکه بهدلیل نگرش خلیفةاللهی انسان و حبیباللهی کاسب، و نگاه مزرعة آخرتبودن به دنیا و وجود نهادهایی چون مسجد و حسینیه(با کاربردهای گوناگون فرهنگی، اجتماعی و سیاسی) و حوزههای علمیه در ترکیب بازار اسلامی، این بازار ویژگیهای کسب حلال، حاکمیت اخلاق، انصاف و شفافیت دارد و وجود چنین فضایی در بازار با ایجاد شفافیت، مشکلات ناشی از عدم تقارن اطلاعات در بازار را تاحد زیادی کاهش ميدهد.
وقتی انتظار نظام اسلامی این است که عاملان اقتصادی مؤثر در بازار براساس عدالت و اخلاق روابط خود را تنظیم کنند، یقیناً باید در کنار عاملان عادلانه در بازار، دولت عادلانه نیز شکل گیرد.
پس مبادلات و معاملات در بازار اسلامی عادلانه است و این امر اثرات ناشی از عدم تقارن اطلاعات در سایر بازارها را کم کرده و رضایت از معامله و کارایی بازار را افزایش میدهد.