چکیده:
قاچاق کالا بخشی از اقتصاد غیررسمی است که تاثیر ات منفی زیادی بر اقتصاد و درآمدهای دولت دارد. این مطالعه با استفاده از تحلیل E-MIMIC سعی در برآورد شاخص و بررسی علل و آثار رشد قاچاق در ایران دارد. به منظور ردیابی قاچاق، به اختلاف گزارش واردات ایران و صادرات دیگر کشورها توجه شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، تحریم ها، دخالت های ارزی و نرخ ارز حقیقی، از مهمترین عوامل تاثیرگذار بوده اند. شاخص برآورد شده نیز نشان می دهد که قاچاق در دوران جنگ و سال های پس از آن، کم و محدود بوده و علت عمده آن نیز اعطای یارانه های بزرگ دولتی به واردات رسمی در قالب ارز ارزان قیمت بوده، که حتی موجب گزارش بیش از حد واردات در برخی سال ها شده است. در سال های 1380 به بعد، به دنبال یکسان سازی نرخ ارز و از میان رفتن این یارانه ارزی، اندازه حقیقی قاچاق به طور متوسط سالانه 5/9 درصد افزایش یافت که البته چون این رشد کمتر از رشد واردات رسمی بوده، اندازه نسبی قاچاق روند نزولی دارد. در این میان، تاثیرگذارترین عامل وقوع تحریم ها در سال 1390 و تداوم آنها در سال های بعد است که موجب جهش قاچاق از 24 درصد در سال 1389 به بیش از 60 درصد واردات رسمی در سال 1390 و 75 درصد در سال 1393 شده است.
خلاصه ماشینی:
اندازه قاچاق چقدر است؟ روند زماني آن در سال هاي گذشته و اخير چگونه بوده است؟ آثار و نشانه هاي گسترش قاچاق چيست؟ عوامل مؤثر بر رشد قاچاق و دليل و انگيزه هاي اين نوع از فعاليت هاي پنهان چه هستند؟ دولت بايد چگونه واکنش نشان دهد؟ آيا مي توان بخش هايي از قاچاق را به واردات رسمي تبديل کرد؟ اينها سؤال تي است که پيش روي سياست گذار قرار دارد.
نتايج اين مطالعه، نشان مي دهد که تعرفه ها و محدوديت هاي ديگر بر واردات تأثير مثبتي بر قاچاق داشته، حال آنکه اختل ف قيمت ارز در دو بازار رسمي و غيررسمي به معني هزينه بيشتر تأمين ارز براي قاچاق بوده و از اين رو، موجب کاهش قاچاق مي شود.
اختلف در گزارش واردات حقيقي به قيمت هاي سال ٠٢٩٢ )ميليون دلر – سال هاي ٨٢-٩٣٥٨( 3000 2500 چين 2000 ترکيه 1500 آلمان 1000 ايتاليا 500 ايالت متحده کره جنوبي 0 امارات -50 -1000 135813601362136413661368137013721374137613781380 مأخذ: محاسبات نويسنده همان طور که گفته شد، اغلب قاچاق از ارز غيررسمي تأمين مي شود؛ اما وارد کنندگان رسمي مي توانند از يارانه هاي دولتي پرداخت شده در ارز استفاده کنند.
مقدار BMP )درصد يارانه دولتي بر نرخ ارز بازار آزاد( 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% مأخذ: محاسبات نويسنده بخش سوم از بازه مورد بررسي آمار اختلف در گزارش واردات نيز در شکل ٤ نشان داده شده، و در بررسي اين دوره نيز دو نکته قابل ذکر است.