چکیده:
در خصوص علل سقوط رژیم محمدرضا پهلوی برپایه رویکردها و چارچوبهای نظری مباحث گوناگونی
صورت گرفته است. در این مقاله، نقش عامل فرهنگی در سقوط رژیم پهلوی با تأکید بر نقش کارویژه حفظ
الگو از طریق عوامل و نهادهای جامعهپذیری سیاسی بر اساس نظریه کارکردگرا - ساختاری تالکوت پارسونز
مورد بررسی قرار گرفت. نگارنده پس از بیان مدل مورد بررسی و سه الگوی «ایران گرایی»، «مذهب گرایی»
و «غرب گرایی»، به تعیین رویکرد رژیم پهلوی و مطالبات مردم از طریق روش تحلیل محتوا پرداخته است.
وی بعد از تفسیر دادهها و مقایسه سمتگیری رژیم و خواستههای مردم با یکدیگر و ذکر پیامدهای آن به این
جمع بندی رسیده است که از عوامل سقوط رژیم پهلوی، ناتوانی رژیم در حفظ الگوهای فرهنگی و جلوگیری از
ایجاد تعارضات ارزشی بین مردم و نظام حاکم بوده است.
خلاصه ماشینی:
"جدول مفاهیم و کلیدواژههای (1) مربوط به هر یک از سه الگوی فرهنگی «مذهبگرایی»، «ایرانگرایی» و «غربگرایی» در زمان محمدرضاپهلوی جهت بررسی سرمقالههای روزنامه اطلاعات از سال 1342 تا 1357 براساس روش تحلیل محتوا «مذهبگرایی» «ایرانگرایی» «غربگرایی» مردم مسلمان ایرانروحانیت شاهپرستیفرهنگ ملی مدرنیسمملل پیشرفته غربی ملل اسلامیاسلامی میهنپرستیوطن آزادی زنانذکر افتخارات غرب و اروپاییان همبستگیهای مذهبیضرورت حضور دین در سیاست ناسیونالیسمفرهنگ و تمدن و تاریخ ایران دموکراسیملل متمدن اخوت اسلامیتوانایی دینی در پاسخگویی به مسایل روز ایران متمدنمظاهر هنر ملی سکولاریسمتمدن بزرگ توکلضرورت حضور روحانیت در سیاست تجدید عظمت گذشتهسنتهای ملی دروازه تمدنتمدن ماشینی مذهبنقش مثبت دین در حیات اجتماعی تاریخ 2500 ساله شاهنشاهیافتخارات تاریخی به سوی تمدن بزرگانقلاب سفید خدااحیای رسمها و سنتهای اجتماعی آیین زرتشت پیغمبر(ص)احیای رسمها و سنتهای دینی ذکر افتخارات ایران پیش از اسلامشعار ملی ایرانیان تجلیل از تاریخ اسلام و روحانیت هخامنشیتمدن کهنسال جامعه نوین ایمانتجلیل از مراجع تقلید ساسانیتمدن باستانی ایران فرهنگ غربی جهنم ذکر معجزات وطنخواهیتجدید حیات ملی نمادهای رژیم مانند بنیاد پهلوی در جهت تبلیغ سبک زندگی غربی بهشت تجلیل از حوزههای علمیه تکیه بر نمادهای ملی (پرچم، شاه، سرود ملی) آثار تاریخی و باستانی ایرانمتحدالشکل بودن مردان و زنان جهاد مقدسمبانی دینی و شریعت مطهره اسلامی انجام آیینها و مراسم نمادین شبیهسازی ایرانیان به اروپاییان تبلیغ عزاداری و مراسم ادعیه بزرگداشت مفاخر ملی و یادآوریخاطره قهرمانان ملی و تاریخی توسعه به شکل غربی ایثارحکمیت خداوند آداب و عادات ملیشاهنشاه تشبیه ایران با اروپا و آمریکا شهادت احیای ایرانوبازگردانیدن روزگار مجدوعظمتوآبادانیوتوسعهورونق در ایران حزبجامعه مترقی نمازتجلیل از اعیاد اسلامی قوم ایرانی قیامت حزبایران نوین استخدام کارشناسان و نیروهایغربیوهدایتامورداخلیتوسطآنان سلطنت ______________________________ 1 ـ کلیدواژهها، آن دسته از کلمات و مفاهیمی هستند که معرف و مبین حرکت رژیم محمدرضا پهلوی به سوی الگوهای فرهنگی مزبور میباشند.
نتیجهگیری پس از بررسی دقیق سر مقالههای روزنامه اطلاعات از سال 1342 تا 1357 و شعارها و دیوار نوشتههای انقلاب اسلامی در سالهای 1356 و 1357 با روش تحلیل محتوا، اینک نتایج و پیامدهای مهم سمتگیری رژیم محمدرضا پهلوی به سوی الگوهای مزبور به طور مختصر در ذیل میآید: ـ با حرکت نامتوازن و ناموفق رژیم در حفظ الگو از طریق جامعهپذیری سیاسی، تعارضات ارزشی و هنجاری بین رژیم و نیروی اجتماعی ایجاد و تعمیق یافت؛ یعنی مردم به دنبال باورها و ارزشهایی بودند که رژیم حاکم نه تنها به دنبال آنها نبود بلکه در تضعیف آنها نیز میکوشید."