چکیده:
یکی از رویدادهای جنبش مشروطیت، ورود نیروی ایلی خان های بختیاری به عرصه کارزار با طرفداران استبداد و حمایت موثر ایشان از مشروطه خواهان و مشارکت فعال و همراهی آنان با نیروهای متحد مشروطه خواه در فتح تهران در تیرماه 1287 هـ.ش. است. این اقدام، با توجه به اینکه ضرورت ها و اهداف این جنبش سیاسی- اجتماعی متوجه نیازهای جامعه شهرنشین می شد و سنخیتی با الگوی رایج جامعه ایلی نداشت، تعجب ناظران رویدادها و تحلیل گران تاریخ مشروطیت ایران را برانگیخت. در واقع، در حالی که مولفه هایی چون مبارزه با استبداد، محدود نمودن قدرت مطلقه حکومت و تاسیس مجلس شورای ملی، از مهمترین اهداف این جنبش بودند؛ این حرکت ملی مورد پشتیبانی خان ها که به صورت مطلق و بدون هرگونه محدودیتی بر جامعه ایلیاتی تحت فرمانروایی خود حکومت می کردند، قرار گرفت. جامعه ای که از ضرورت ها، فلسفه و تحولات جهان نو که پیش فرض مشروطه خواهی است، بی خبر بود و نابرابری های اجتماعی و سیاسی از اجزا ساختاری آن به شمار می رفت. بنابراین حدس و گمان های گوناگونی در مورد علل این اقدام مطرح شد.
این مقاله تلاش نموده است از طریق شناسایی ویژگی های ساختار جامعه ایلیاتی، ظرفیت های نظامی که در درون این ساختارها تولید می شد و باعث تسلط نیروهای قبایل و ایلات بر حکومت در ایران می گردید، و نیز مناسبات قدرت در ایران؛ به تحلیل اقدام خان های بختیاری در پیوستن به نیروهای مشروطه خواه بپردازد.
خلاصه ماشینی:
"پس از قتل حسینقلی خان،حکومت قاجار براساس سیاست متعارف خود کهتفرقه و تقسیم ایلات و برانگیختن قبیلهای علیه قبیله دیگر و دامن زدن بهاختلافات و رقابتهای خانوادگی بود(لمبتون،1362:217 و 218)،با اعطاء سمتایلخانی به کسی دیگر از خاندان خانهای بختیاری و ایجاد اختلاف میان دو تیرهاصلی خاندان خوانین(اورنگ،1352:43-45)،فضای عمومی ایل را آرام و مهارنمود و سربازدن امام قلی خان ایلخانی از اطاعت دولت را نیز با گسیل نمودنحسینقلی خان نظام السلطنه مافی به عنوان حاکم خوزستان،لرستان و عربستان درسال 1305 ه.
ویژگیهایی نظیر پیوستگیهای خونی و نسبی که موجب پدیدآمدن انسجام در ایننظام اجتماعی سلسله مراتبی میشد؛نوعی نظام تقسیم کار در آن،مهارتهای نظامی وقدرت جنگاوری که در نتیجه زندگی در شرایط سخت و درگیریهای مداوم با قبایل وایلات مهاجم،جوامع یکجانشین و طبیعت وحشی برای آنان مهیا شده بود و مردمانایلنشین را با استقامت و دارای قابلیتهای برتر نظامی انضباطپذیری ناشی ازضرورتهای زندگی در این ساختارهای شبه نظامی،سبکباری این نوع حیات اجتماعیکه امکان جنگ و گریز و قدرت تحرک بالایی را برای آنان ممکن میکرد،یکپارچگیو انسجام سیاسی که تحت رهبری متمرکز ایل حاصل میشد،در کنار ویژگیهایفلات ایران و دیگر خصوصیات این مردم و اقلیم این سرزمین،شرایط مستعدی را برایغلبه ایلات بر دیگر مدعیان قدرت در ایران فراهم میکرد؛به گونهای که در شرایطضعف و زوال قدرت سیاسی،این نیروهای ایلیاتی بودند که با به فعلیت درآوردنقابلیتهای نظامی ساختارهای خود،با یکدیگر بر سر جانشینی و تصاحب قدرت بهجدال بر میخواستند."