چکیده:
امروزه، اکوتوریسم صنعتی کلیدی و مهم در عرصة توسعة اقتصادی کشورها به شمار میرود. این صنعت همواره با مفهوم خطر در تصمیمگیری جهت انتخاب مکانهای با پتانسیل بالا همراه بوده است و هدف از این مطالعه سنجش قابلیت توسعة اکوتوریسم در مناطق روستایی با تأکید بر خطرپذیری محیطی در تصمیمگیری بود. در این مطالعه، از دوازده معیار مکانی استفاده شد. جهت ارزیابی مفهوم خطر در تصمیمگیری از روش میانگین وزنی مرتبشده (OWA)، جهت محاسبة وزن و اهمیت معیارها از روش فرایند تحلیل شبکهای (ANP)، جهت رتبهبندی روستاهای مناسب از روش تاپسیس، و جهت ارزیابی دقت مدلسازی از روش آنالیز حساسیت استفاده شد. نتایج نشان داد بین معیارهای مورد استفاده معیارهای فاصله از اراضی ساختهشده و فاصله از گسل به ترتیب دارای بیشترین و کمترین وزناند. با افزایش و کاهش درجة خطرپذیری به ترتیب مساحت کلاس پتانسیل بالا افزایش و کاهش مییابد؛ به صورتی که در درجة خطرپذیری= 0 کمتر از 1 درصد و در درجة خطرپذیری= 1 به میزان 35 درصد از مجموع مساحت کل منطقه در کلاس پتانسیل خیلی بالا قرار دارد. بررسی روستاهای مناسب در خطرپذیری= 5/0 جهت توسعة اکوتوریسم نشان داد از مجموع روستاهای استان مازندران تنها 55 روستا در مناطق با پتانسیل خیلی بالا قرار گرفتهاند که از این میان روستای عالیکلا با فاصلة نسبی 8505/0 توانمندترین روستا جهت توسعة اکوتوریسم است. در نهایت، نتایج آنالیز حساسیت ثبات قابل قبول نتایج مدل در سناریوهای مختلف و به عبارتی قابلیت اطمینان بالای نتایج مدل را نشان داد.
Today, ecotourism is deemed a key industry and is granted a special position in the economic development of different countries. This industry has always faced risks in making decisions about selecting places with high ecotourism potential. Therefore, the purpose of this study was the assessment of ecotourism development capability in rural areas, with an emphasis on the environmental risk-taking in decision-making. In this study, 12 spatial criteria were used. Ordered weighted average (OWL), analytic network process (ANP), TOPSIS, and sensitivity analysis were used to assess the concept of decision-making risk, calculate the weight and importance of the criteria, rate the appropriate villages, and assess the modeling precision, respectively. The results showed that among the used criteria, the distance from the built lands and the distance from faults have the highest and lowest weight, respectively. With the increase and decrease in the risk-taking degree, the high potential class space increases and decreases, respectively, such that in the risk-taking degree of 0 or less, less than one percent and in the risk-taking degree of 1, thirty-five percent of all lands of the area fall in the “very high potential” class. The examination of the appropriate villages in the 0.5 risk-taking degree for ecotourism development showed that among all Mazandaran province villages, only 55 villages are in the “very high potential” class. Among these, Aali Kola with the relative distance of 0.8505 is the most capable village for ecotourism development. Finally, the results of sensitivity analysis revealed the adequate stability of the model results in various scenarios, i.e., the high reliability of the model results.
خلاصه ماشینی:
ايـن صـنعت همـواره بـا مفهـوم خطـر در تصميم گيري جهت انتخاب مکان هاي با پتانسيل بالا همراه بوده است و هدف از اين مطالعه سـنجش قابليـت توسـعۀ اکوتوريسـم در منـاطق روستايي با تأکيد بر خطرپذيري محيطي در تصميم گيري بود.
بررسي روسـتاهاي مناسب در خطرپذيري= ٠/٥ جهت توسعۀ اکوتوريسم نشان داد از مجموع روستاهاي استان مازندران تنهـا ٥٥ روسـتا در منـاطق بـا پتانسـيل خيلي بالا قرار گرفته اند که از اين ميان روستاي عاليکلا با فاصـلۀ نسـبي ٠/٨٥٠٥ توانمنـدترين روسـتا جهـت توسـعۀ اکوتوريسـم اسـت .
Zabihi براي ارزيابي اهميت نسبي مکان مورد مطالعه از مجموعۀ عوامل فيزيکي ، طبيعي ، زيست محيطي ، و اقتصاديـ اجتماعي استفاده کردند و روش تحليل سلسله مراتبي فازي را جهت وزن دهي و ترکيـب معيارها به کار بردند و نتيجه گرفتند که ١٦/٦ درصد (٢٥١ کيلومتر مربـع ) از منطقـۀ مـورد مطالعـه براي توسعۀ اکوتوريسم بسيار مناسب و ٧٥/٦ درصد (١١٤٢ کيلومتر مربـع ) نسـبتا مناسـب و ٧/٨ درصد (١١٧ کيلومترمربع ) نامناسب است .
به طور کلي رويکردي که در مقالات مورد اشاره به چشم ميخورد به اين صـورت اسـت کـه ابتدا معيارهاي مختلف مشخص ميشوند و در ادامه با استفاده از يک مدل مقايسات زوجـي انجـام ميگيرد و پس از آن به لايه هاي مسئله وزني اختصـاص داده مـيشـود و سـپس بـا جمـع جبـري وزن هاي نقشه ها نقشۀ مکاني جهت توسعۀ اکوتوريسم به دسـت مـيآيـد و ايـن نقشـۀ نهـايي بـه طبقات مختلف از لحاظ تناسب کلاسه بندي ميشـود.