چکیده:
بحث خصوصیسازی مردمی که گاهی از آن با عنوان توزیع کوپن سهام هم یاد شده است از ابتدای مجلس هفتم توسط برخی از اقتصاددانان مطرح شد و مطالعاتی حول آن در مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی نیز به عمل آمد که نتایج آن نیز به صورت کتاب انتشار یافت.1مع ذلک این ایده که هدف توزیع ثروت و خصوصیسازی را دنبال میکرد با واکنشهای متفاوتی روبهرو شد.برخی آن را تجربه شکست خورده کشورهای بلوکشرق میدانستند و برخی نیز آن را غیرممکن تلقی میکردند. در هرحال مرکزپژوهشها ضمن استقبال از نقدهای مختلف در این حوزه اعتقاد دارند که نقدهای جدی میتواند در شفافسازی و تبیین ابعاد مختلف آن کمک کند.خصوصیسازی مردمی صرفنظر از توزیع عادلانه ثروت،در عین حال میتواند منجر به افزایش بهرهوری و کارایی واحدهای اقتصادی گردد.این مقاله مشتمل بر یک نگرش انتقادی بر این ایده و پاسخی بر آن است که جهت اطلاع علاقهمندان عرضه میشود.
خلاصه ماشینی:
برخی از یافتههای مذکور به شرح زیر میباشد: در تحقیقی که توسط جان ارل و اسکات گلباچ2در سال 1997 بر روی شرکتهای مشمول برنامه توزیع کوپن سهام کشور چک انجام شده است،آنها از دو شاخص سودآوری و بهرهوری نیرویکار برای دوره زمانی 1993-1996 استفاده کردهاند.
در مطالعه دیگری که در سال 1997 توسط جان ارل و ساول استرن1آزمون این فرضیه که آیا در روسیه اجرای برنامه توزیع کوپن سهام به دلیل پراکندگی بیش از حد سهامداران باعث کاهش نظارت بر عملکرد مدیریت شرکتها و در نهایت کاهش کارایی آنها شده است یا خیر،انجام گردید.
مدل مزبور با استفاده از اطلاعات مربوط به حدود 200 شرکت خصوصی شده با استفاده از کوپن سهام برای سالهای 1990-1994 برآورد گردیده که برخی از نتایج آن به شرح زیر میباشد: ضریب مثبت،ولی کوچک مالکیت نشان میدهد که تغییر در مالکیت بر کارایی بنگاهها تأثیر مستقیم داشته است.
در بررسی دیگری که در خصوص نتایج برنامه توزیع کوپن سهام در کشور رومانی صورت گرفته،تأثیر تغییر مالکیت شرکتهای دولتی در نتیجه اجرای این برنامه،بر بهرهوری نیروی کار و همچنین تقاضای نیروی کار مورد بررسی قرار گرفته است.
تمامی مطالعات فوق این نکته را بیان میکنند که اجرای برنامه توزیع کوپن سهام در کشورهای مورد بررسی تأثیر منفی بر کارایی و بهرهوری و همچنین تقاضا برای نیروی کار شرکتهای مشمول واگذاری نداشته است.
همچنین بررسی که در خصوص تأثیر واگذاری سهام شرکتهای دولتی با استفاده از روش توزیع کوپنسهام بر خانوارهای چک صورت گرفته است؛2نشان میدهد که توزیع کوپن سهام در این کشور باعث افزایش ثروت واقعی و در نتیجه افزایش مصرف خانورها گردیده است،همزمان میزان پسانداز و سرمایهگذاری آنها نیز رشد یافته است.