خلاصه ماشینی:
"سه خلاف مشهور در باب آرای فلسفی ابن سینا نوشتهء حجت الاسلام محمد تقی فعالی از جمله آرایی که به طور مشهور به ابن سینا منسوب است این نظر است که ایشان ادراک حسی را نوعی انفعال میداند،و همچنین وی منکر اتحاد علم و عالم و معلوم است،و نیز او قایل به جسمانی بودن احساس میباشد.
اگر احساس نوعی انفعال است که از فرمایشات سابق شیخ بدست آمد(که نظر ابتدایی ایشان تلقی میشود)لازم است تمام ویژگیهای مذکور در انفعال درباره احساس حالتی ذایل شده و کیفیتی جدید پدید میآید مثلا در هنگام دیدن با چشم صورت قبلی از بین میرود و صورتی جدید به جای آن مینشیند و این جریان مادام که حس بینایی فعال است ادامه خواهد داشت و مادام که ادامه داشته باشد احساس صورت میگیرد.
معنای خروج از قوه به فعل در حرکت جوهری که آخوند مدعی است چیزی غیر از این بیت نیست: ای برادر تو همه اندیشهای مابقی خود استخوان و ریشهای بنابراین عالم شدن نفس به این معنا نیست که نفس دارای صورت عرضی علمی میشود تا اتحاد آنها از نوع اتحاد جوهر و عرض شود بلکه به این معناست که نفس"آن میشود"و "صورت علمی میگردد"،عقل بالقوه به هنگام تعقل عقل بالفعل میشود.
" از سوی دیگر گذشت که نظر نهایی شیخ در باب احساس این بود که نفس احساس انفعال نیست بنابراین انفعال حاس از محسوس به نحو تغییر ضدی به ضد دیگر نظیر تبدیل آب به بخار نیست بلکه به نحو استکمالی است یعنی کمالی که بالقوه بود به فعلیت رسید بدون اینکه فعلی باطل شود یا به قوه درآید."