چکیده:
آیه ولایت به اعتقاد شیعه و بسیاری از دانشمندان اهل سنت در باره حضرت علی (ع)، هنگامی که در حال رکوع انگشتر خویش را به سائل بخشیدند، نازل شده و نزد شیعیان از آیات مهم اثبات کننده امامت و حاکمیت حضرت علی (ع) به شمار می رود. استدلال شیعه به این آیه بر اثبات امامت و حاکمیت حضرت علی (ع) با اشکالات متعددی از جانب دانشمندان اهل سنت مواجه شده که هریک از آنها در کتاب های تفسیری و کلامی تشیع به تفصیل مطرح و جواب هایی کامل به آنها داده شده است. تنها موردی که در بسیاری از کتاب های شیعه مطرح نشده و در مواردی که مطرح شده نوعا، به نظر نگارنده، با جواب های کافی و کامل همراه نبوده، اشکال مهم آلوسی، عالم و مفسر بزرگ اهل سنت، بر استدلال شیعه به این آیه، در زمینه اثبات امامت حضرت علی (ع)، مبنی بر لزوم نفی امامت سایر امامان شیعه (ع) در استدلال شیعه به این آیه است. در این مقاله تلاش شده است پاسخی کامل و مبسوط به این اشکال داده شود.
خلاصه ماشینی:
"توضیح اشکال آلوسی میگوید،اگر استدلال شیعه به این آیه تمام باشد و این سرپرستی و حاکمیت را به خدا و رسول خدا(ص)و حضرت علی(ع)منحصر دانسته و از غیر آنان نفی کرده باشد،در این صورت،هچنان که حاکمیت سه خلیفه اول نفی میشود، امامت و سرپرستی یازده امام دیگر(ع)هم نفی میگردد،چون لازمه حصر حقیقی در آیه،انحصار حاکمیت و سرپرستی در خدا و رسول خدا(ص)و حضرت علی(ع) و نفی از غیر آنان است،در نتیجه لازمه این استدلال نفی امامت سایر امامان شیعه (ع)میباشد،براین اساس،این استدلال بیشتر به ضرر شیعه است تا اهل سنت1 (نک:آلوسی،4/245-246).
2 نقد:اصل اشکال همین است که براساس معنای حصر در این آیه،نباید قائل به امامت سایر ائمه(ع)گردید و باید تنها پذیرای امامت حضرت علی(ع)پس از پیامبر(ص)شد.
از اینرو،این اجماع برخلاف مفهوم آیه ولایت است و صحیح نیست،زیرا لازمه حصر در این آیه،انحصار امامت پس از پیامبر(ص)در حضرت علی(ع)و نفی امامت دیگران از جمله سایر ائمه(ع)است.
نقد:این جواب گرچه صحیح است،ولی برای پاسخ به اشکال آلوسی کافی نیست، زیرا ممکن است گفته شود:تمام روایاتی که بر امامت سایر ائمه(ع)دلالت دارند، بر اثر مخالفت با مفهوم آیه ولایت از اعتبار ساقطاند؛چون اگر منطوق این آیه (براساس مدعای شیعه)انحصار امامت بعد از خدا و پیامبر(ص)متعلق به (1).
1 نقد:این سخن با ظهور آیه سازگار نیست،چون مفاد انحصار سرپرستی و حاکمیت در خدا و رسول(ص)و حضرت علی(ع)نفی امامت از غیر آنها،حتی از سایر ائمه(ع)است.
2. این جواب برای رفع اشکال آلوسی تمام است،گرچه آن روایات مورد قبول آلوسی نباشد،چون اشکال آلوسی بر استدلال شیعه این بود که لازمه استدلال شیعه به آیه ولایت بر اثبات امامت حضرت علی(ع)،نفی امامت سایر امامان شیعه(ع)است."