چکیده:
برخی از نوارها در کشور موجود نیست یا امکان دسترسی به آنها دشوار است(داخل جمهوری اسلامی موجود باشد)و برخی آنها نوشته"حق چاپ برای فلان شرکت(که در داخل و خارج کشور موجود است) محفوظ است"بخری از آن نوارها اساسا کپی شده است پس کلمه حقوق چاپ محفوظ را پاک کرده تا به قیمت ارزانی بفروش برسد.اگر از این نوع نوارها داشته باشم باید چه کنم؟ نوع نوارها ویدیوئی،نوار کاست،بازی و سرگرمی، کامپیوتری) پاسخ:"اگر قانون اجازه نسخهبرداری را در مواردی که عبارت نوشته شده باشد آیت الله علی سیستانی نیز 2Lاجازه آنرا نمیدهد اما نسخهبرداری از آنها که عبارت را ندارند جایز است." و در جامع المسائل آیت الله فاضل لنکرانی 2،476 سوالی بدین شرح آمده است:کتابی است که مولف آن یک نویسنده خارجی است و در بعضی از مراکز علمی تدریس میشود و نویسنده حق چاپ و تکثیر را منحصر به خود دانسته،آیا بخاطر نیاز و ضرورت میتوان بدون اجازه او این کتاب را تکثیر کرد؟ جواب ایشان چنین است:"حق چاپ از حقوق ثابته عقلائیه است و منحصر به مولف یا ناشر میباشد از تکثیر آن بدون اجازه آنها جایز نیست." را به همسرش بخشیده،در خانه کتابی با خط خود موصی بوده آیا همسرش علاوه بر صاحب شدن آن کتاب مالک حقوق دیگر آن نظیر حق چاپ و نشر یا برای دیگر ورثه نیبز سهمی هست. پاسخ:حقوق چاپ و نشر کتاب تالیف شده تابع مالک کتاب است پس به هر کسی که مولف کتاب را در زمان حیات بخشیده و به او سپرده است یا وصیت نموده که به او بدهند پس از وفات تمام امتیازات و حقوق از ان او میشود. در تحریر وسیله امام خمینی ج 2،ص 652 آمده: آنچه نزد برخی به حق چاپ معروف است حق شرعی نیست پس سلب اختیار و سلطه مردم از اموالشان بدون قرارداد یا شرط جایز نیست و صرف چاپ و کتاب و نوشتن حق چاپ و تقلید برای صاحب آن محفوظ باشد موجب حقی نمیشود و قراردادی محسوب نمیشود، دیگری میتواند آنرا چاپ و تقلید کند و کسی حق ندارد او را از این کار بازدارد. و بثبت یک صنعت برای مخترع آن و منع دیگران از تقلید و تکثیر که متداول شده است اثر شرعی ندارد و منع دیگران از تقلید و تجارت آن جایز نیست،کسی حق ندارد دیگری را از نحوه تصرف در خود و اموالش باز دارد.تمام شد. از کلام وی برمیآید که حقوق چاپ تنها با قرارداد و شرط برای صاحبانش محفوظ است نیز ارزشی برای عبارت"حقوق چاپ محفوظ"نیست چون شرط ضمن محسوب نمیشود تا وفای به آن لازم باشد. آیت الله خوئی در صراط النجاه،ج 1،252 آورده است:آیا جایز است کتابی را با حجم تجاری مثلا در 2Lبیروت بدون اذن مولف یا ناشر با وجود عبارت"حقوق چاپ برای مولف یا ناشر محفوظ"یا بدون آن،چاپ کرد؟ پاسخ:"بلی جایز است و الله العالم." عدم حفظ حقوق چاپ برای مولف یا ناشر در فتوی ممکن است بخاطر آن است که وی نپذیرفته است که تالیف موجب ایجاد حق عرفی میشود یا تالیف مستوجب ایجاد حق عرفی میشود اما حق شرعی نخواهد شد. در ارشاد السائل آیت الله گلپایگانی،ص 191،س 712:آیا حقوق چاپ برای مولف ثابت است؟ پاسخ:بسمه تعالی شرعا ثابت نیست،و الله العالم. در فتاوی در دسترس آیت الله علی سیستانی،ص 412 آمده:برخی از انتشارات کتابی را بدون اجازه مولف یا ناشر،حجم تجاری چاپ میکنند با اینکه عبارت حق چاپ برای مولف یا ناشر محفوظ است پشت آن نوشته شده،حکم آن چگونه است؟ پاسخ:"عبارت مذکور جز در چارچوب قانونی که حقوق مولفین و ناشرین و امثال آنان را تنظیم میکند اثری ندارد و از سوی حاکم شرعی تایید شده است." از کلام وی برمیآید که مولف یا ناشر در صورت مخالفت دیگری با دو شرط حق مطالبه دارد: اول:وجود قانون عقلائی که حقوق مولفین و ناشرین را تنظیم میکند. دوم:این قانون از سوی حاکم شرعی امضا و تایید شده باشد. در استفتاءات آیت الله سیستانی سوال شده است: آیا نسخهبرداری از نوارها جایز است؟با توجه به اینکه چنین برمیآید:اگر بین دولتها قراردادی باشد یا میان ناشر و مولف قراردادی باشد حق محترمی است در غیر این صورت از باب احتیاط کسب اجازه لازم است. در پاسخ استفتاءات سید علی خامنهای،ج 2،ص 245،سوال 683 آمده:شخصی تمام موجودی خانهاش
خلاصه ماشینی:
"لا یا این حق تا زمانی است که کتاب زیر دست او باشد و به بازار عرضه نشده باشد یا اینکه خاص چاپ اول اوست و اگر کتاب به بازار عرضه شود ارتباط میان کتاب و صاحبش از بین خواهد رفت؟یا تا آخر عمر متصدی باقی می ماند و با مردن او تمام میشود؟یا پس از آن نیز ادامه داشته و به وارثان میرسد؟ نیز در صورتی که دیگری بدون اجازه مولف یا ناشر به چاپ و نشر کتابی مبادرت کند بلکه با منع مولف آنرا تکثیر و منتشر سازد،آیا کتابهای چاپ شده شرعا ملک آن کسی است که متصدی چاپ آنها بوده و یا بخشی از درآمد از آن مولف اصلی باشد؟ به عبارتی دقیقتر:آیا بر عبارت اول هر کتابی"حق چاپ برای مولف محفوظ است"اثر وضعی وجود دارد که بر آن مترتب باشد؟ آیا جائز است که مولف این حق را به شخص دیگری چون ناشر واگذار نموده و در ازای آن پولی بگیرد یا خیر؟ دلیل جواز گرفتن پول چیست؟ اینها برخی از سوالاتی است که در نتیجه پیشرفت صنعت چاپ و نشر و تکثیر کتاب و نوارهای کاست و ابزارهای کامپیوتری بوجود آمده است.
امر پنجم:ممکن است برای اثبات عدم حق مولف یا دارالنشر در منع دیگری از تجدید چاپ کتاب و نشر آن به این دلیل تمسک کنند که مردم بر اموال خود حق تصرف و سلطه دارند وقتی یک شخص مبادرت به خرید کتابی میکند آن کتاب از آن او خواهد بود و چون مال اوست به هر نحوی که بخواهد میتواند در آن تصرف کند خواه خواندن باشد یا نوشتن،بخشیدن،بیع،تکثیر یا نشر و به عبارتی دیگر:فروشنده کتاب مانند صاحب کتابفروشی است،کتاب را به فرد ناشناسی بفروشد و هیچ رابطهای با ناشر یا مولف آن ندارد و بهای آنرا بهطور کامل دریافت میکند:دیگر چیزی باقی نمانده از مشتری کتاب بگیرد تا او را از نشر و تکثیر بازدارد."