چکیده:
پیدایش دغدغه زندگی عادلانه، همزاد زندگی اجتماعی بشر است و به همین دلیل مهمترین
مسئله او هنگام اندیشه ورزی درخصوص مسائل اجتماعی بوده است. از این رو در
دستگاههای فکری که شکل مییافتند، عدالت اجتماعی جایگاه ویژهای داشته است. با این
حال علی رغم اشتراک منظومههای مختلف فکری در پرداختن به مسئله عدالت، هر کدام از
آنها تعریف خاصی از آن را مطرح ساختهاند.این تفاوتها به اختلاف جهانبینیها باز
میگردد. عدالت اجتماعی به تعداد حوزههای اجتماعی قابل تفکیک است. بنابراین تحت
مقوله کلی عدالت اجتماعی، عدالت اقتصادی، عدالت سیاسی و عدالت حقوقی از یکدیگر قابل
تفکیک هستند. این پژوهش درصدد پاسخ به این پرسشها است که کدام یک از حوزههای
عدالت اجتماعی، در سیره نبوی، مهمتر و به عبارتی زیر بناییتر از دیگر حوزههاست؟
تعریف هر کدام از این گونهها چیست و چگونه و با چه وسیلهای میتوان بدان دست
یافت؟ وظیفه حاکمیت در قبال اجرای این عدالت چیست؟ پیامبر اسلامصلی الله علیه وآله
بنیانهای حکومت دینی در مدینه را بر ایجاد قسط و برپایی عدالت گذاردند. که پیش از
آن در شبه جزیره سابقه نداشت. پیامبر اسلام بر مبنای جهان بینی توحیدی خود با تشکیل
حکومتی براساس آموزههای اسلامی، با هر گونه بی عدالتی در حوزههای مختلف اجتماعی
به مقابله برخاستند. در این پژوهش مجموعه بیانات و اقدامات حضرت در این خصوص به
صورت مستند ذکر و تحلیل شده است.
خلاصه ماشینی:
"این پژوهش درصدد پاسخ به این پرسشها است که کدام یک از حوزههای عدالت اجتماعی، در سیره نبوی، مهمتر و به عبارتی زیر بناییتر از دیگر حوزههاست؟ تعریف هر کدام از این گونهها چیست و چگونه و با چه وسیلهای میتوان بدان دست یافت؟ وظیفه حاکمیت در قبال اجرای این عدالت چیست؟ پیامبر اسلامصلی الله علیه وآله بنیانهای حکومت دینی در مدینه را بر ایجاد قسط و برپایی عدالت گذاردند.
پیامبر اسلامصلی الله علیه وآله با محوریت قرآن،1 افق جدیدی را در پاسخ به این مسئله اساسی بشر گشوده است که برای همه ابعاد وجودی انسان در تمامی اعصار،2 راهگشا خواهد بود.
در این بین، پیامبر اسلامصلی الله علیه وآله در مجموعه آموزههای دینی،10 تعریف خاصی از عدالت در هر کدام از این ساحتها را ارائه کردند که با تکیه بر مبانی اسلامی، شکلبندی و محتوای خاص خود را مطرح میسازد.
برای نمونه «حمی» که اصطلاحا به این معنا بوده است که یک بخشی از زمین یا مرتع را بدون آن که احیائش کنند و یا سایر شرایط ملکیت را دارا باشند، در قرق خود قرار دهند که پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله از اختصاص انفال به گروه خاصی همانند زورمداران جلوگیری کرد و آن را در اختیار همه مردم قرار داد.
پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله با تدابیر خاص و مدیریت شایسته خود، از راههای مختلف به جمعآوری و استحصال اموال بیتالمال از منابع آن اقدام میکرد که از جمله این راهها، تشویق مردم به رعایت حقوق بیت المال و ادای حقوق آن و نصب استانداران و مسئولان لایق و کارآمد بوده است و علاوه بر آن، عاملان فراوانی از انصار و مهاجران برای جمعآوری زکات، خمس، خراج و جزیه بلاد مختلف گسیل میداشت."