چکیده:
صاحب جواهر، محمدحسن نجفی، از فقیهان و اندیشمندان بزرگ قرن سیزدهم است که با تألیف
بزرگترین دائرة المعارف فقهی (جواهر الکلام) در احیای نظام کامل و جامع اسلام در زمینههای گوناگون
زندگی بشر کوشیده است.
اندیشههای فقهی ـ سیاسی این اندیشمند سترگ که برگرفته از منابع دینی (کتاب، سنت، عقل و اجماع)
است، در راستای ترسیم یک نظام سیاسی مطلوب و ارائه عوامل ثبات و پایداری آن، اهمیت ویژهای دارد.
نوشتار حاضر به بررسی دیدگاه فقهی و سیاسی این فقیه بلند مرتبه با تأکید بر جایگاه ولایت فقیه
میپردازد؛ تا پس از تبیین بستر و اهمیت چنین کاوشی، تأثیر آن را در ابواب مختلف فقهی بررسی کند و به این
دستاورد نایل شود که در اندیشه جواهری، ولایت مداری فقیهان در همه زمینههای اجتماعی، سیاسی و
اقتصادی، هسته مرکزی تدبیر و رهبری جامعه را تشکیل میدهد؛ تا آنجا که اندیشه ولایی حضرت امام
خمینی قدسسره به گونهای تکامل علمی و عملی نگرشهای صاحب جواهر میباشد.
خلاصه ماشینی:
"» (3) میتوانیم با بررسی و پژوهش در کاملترین کتاب فقهی (جواهر الکلام) چارچوب جامعی از گزارهها و قوانین اجتماعی را ارائه کنیم؛ چه این که صاحب جواهر با توجه به نیازهای اجتماعی ـ سیاسی عصر خویش، از تلاش در پاسخ دادن به آنها باز نایستاد و به گونهای ثمربخشتر و تکاملیافتهتر از اندیشه ولایی مرحوم نراقی، راهکار اداره جامعه اسلامی را مبتنی بر مبانی دینی تبیین نمود که اساسیترین رکن آن، ولایت فقیه میباشد.
(3) صاحب جواهر در مبحث زکات، پس از صرف نظر از بحث در وجوب پذیرش مطالبه امام معصوم علیهالسلام تأثیر این بحث را در عصر غیبت جست و جو میکند؛ زیرا تعیین وظیفه امام علیهالسلام مربوط به شخص امام علیهالسلام است، اما در عصر غیبت، تعیین وظیفه مجتهد میتواند دارای اثر باشد؛ در نتیجه، این سؤال مطرح میشود که آیا مطالبه زکات از سوی فقیه واجب است؟ در پی طرح این پرسش و نقل دیدگاههای برخی از اندیشمندان فقه، در جواب، به دلیل کلی نصب فقیهان، بویژه توقیع شریف حضرت ولی عصر علیهالسلام ، فقیه را به عنوان «اولی الامر» معرفی مینماید که اطاعتش از سوی خداوند واجب شده است؛ البته این نکته را مورد توجه بیشتری قرار میدهد که ولایت فقیهان اختصاص به اموری دارد که شارع مقدس در حکم یا تبیین موضوع آن، وکالت دارد: ______________________________ 1ـ امام خمینی رحمهالله ، صحیفه نور، ص 98."