چکیده:
واژة «ولی» و مشتقات آن را در دو بخش مفهوم قرآنی و مصادیق میتوان بررسی کرد. این
ماده، در قرآن در معانی گوناگونی به کار برده شده که تعداد آنها به شانزده مفهوم
میرسد؛ از این رو، تعیین معنای هر مورد، به قرائنی مانند شأن نزول، وحدت سیاق و...
نیازمند است.
مصادیق «ولی» و مشتقات آن نیز با توجه به قرائن قرآنی و روایی، به دو قسم
«ولایتهای مقبول» و «ولایتهای مطرود» تقسیم میشود که برای هر یک، دوازده مصداق
قرآنی را میتوان برشمرد.
خلاصه ماشینی:
"بخش دوم: بررسی مصداقی با تتبع و بررسی «ولایت» و مشتقات آن در قرآن، افزون بر معانی مفهومی، میتوان مصادیق آنها را نیز یافت که در تبیین معنای مادة «ولی» مؤثر است؛ برای نمونه، میتوان به معنای دوم (برگزیدن سرپرست و رهبر) اشاره کرد که مفهوم متبادر از این معنا به ذهن، این است که فردی از روی توجه از شخص دیگری تبعیت کند و او را راهبر خویش بداند، ولی با مراجعه به آیة ?کتب علیه أنه من تولاه فأنه یضله و یهدیه إلی عذاب السعیر?[3] و در نظر گرفتن مصداق آن معلوم میشود که این مفهوم، به تبعیت از روی توجه محدود نمیشود، بلکه اگر شخصی بدون توجه هم از دیگری پیروی کند، مصداق این مفهوم به شمار میرود و بر چنین شخصی، «تولی» صادق است؛ بدین سبب که پیروان شیطان، معمولا نهتنها به پیرویشان توجهی ندارند، بلکه از پذیرش این حقیقت نیز گریزانند.
?. [1] در نظام بردهداری که در زمان نزول بسیار رایج بوده است، به اربابان بدین سبب که تدبیر امور بردگان را عهدهدار بودهاند، «مولا» اطلاق میشده است؛[2] بدین ترتیب، این افراد (اربابان) مصداق قرآنی دیگری برای معنای نخست واژة ولی (تدبیر امور) است که با واژة «مولا» بیان شده است.
[3] در این آیه «آتش»، سرپرست یا ناصر منافقان در قیامت معرفی میشود تا امید آنان در آن روز از هر کس و هر چیزی قطع گردد و تنها پناهگاه و سرپرست (یا ناصر) آنان، آتش دوزخ باشد؛ بنابراین، «آتش دوزخ» مصداقی از مفهوم «سرپرست» یا «یاور» (معنای نخست و هشتم) است که با واژة «مولا» در قرآن بیان شده است."