چکیده:
واحد مکانی «هشت فرسخ» یا واحد زمانی «طول یک روز» کدام یک مقیاس شرعی سفر است؟ نویسنده با بررسی سه دسته از روایات در این زمینه ابتدا به بیان هشت روایتی می پردازد که مقدار فاصله مکانی از وطن را ملاک قرار می دهند و آن را دو برید ، معادل هشت فرسخ یا بیست و چهار میل نشان می دهد. در گروه دوم، روایاتی را می آورد که دال بر مقیاس زمانی برای طول سفر هستند. گروه سوم، روایاتی است که طول مسیر و طول زمان را همزمان مقیاس قرار داده اند. نویسنده درنهایت، جمع بین روایات را مد نظر قرار داده و بر این باور است که مقدار مکانی هشت فرسخ، مقیاس واقعی طول سفر است و چون در گذشته تعیین فرسخ با علایم میل، رایج نبوده، از این رو در روایات ازمدت زمان سیر به عنوان اماره ای برای اندازه گیری مسافت استفاده شده است.
خلاصه ماشینی:
نویسنده در نهایت، جمع بین روایات را مد نظر قرار داده و بر این باور است که مقدار مکانی هشت فرسخ، مقیاس واقعی طول سفر است و چون در گذشته تعیین فرسخ با علایم میل، رایج نبوده، از این رو در روایات از مدت زمان سیر به عنوان امارهای برای اندازهگیری مسافت استفاده شده است.
این روایت در نقل شیخ (56) چنین است، اما در نقل صدوق این اضافه را دارد: ثم قال: کان أبی)ع( یقول: إن التقصیر لم یوضع علی البغلة السفواء و الدابة الناجیة و انما وضع علی سیر القطار(57)؛ پدرم فرمود: در کوتاه شدن نماز، قاطر تندرو یا حیوان سریع السیر ملاک نیست، بلکه ملاک حرکت قطار شتران است«.
پس این که امام میفرماید:»کوتاه شدن نماز براساس سیر قاطر تندرو یا حیوان سریع السیر وضع نشده است، بلکه براساس سیر قطار شتران وضع شده است« یعنی آن که مقیاس اصلی واحد زمانی یک روز است و چون قطار شتران در روشنایی روز بیست و چهار میل سیر میکردند گفتهایم مسافتی که نماز در آن کوتاه میشود بیست و چهار میل است.
بنابراین هیچ حدیثی در مقام باقی نمیماند که ادعا شود حاکم بر روایات مقیاس مکانی است و مقیاس زمانی را اثبات میکند، مگر صحیحه عبدالله بن یحیی کاهلی: انه سمع الصادق)ع( یقول فی التقصیر فی الصلاة: برید فی برید أربعة و عشرون میلا، ثم قال: کان أبی)ع( یقول: إن التقصیر لم یوضع علی البغلة السفواء و الدابة الناجیة و إنما وضع علی سیر القطار؛(87) از امام صادق شنیده شد که در باره کوتاه شدن نماز فرمود: یک برید در یک برید، یعنی بیست و چهار میل.