چکیده:
این مقاله به بررسی اندیشههای روشنفکران دینی عصر مشروطه و معاصر میپردازد.از میان روشنفکران دینی مشروطه دیدگاههای آیت اله میرزای نائینی و میرزا یوسفخان مستشارالدوله بررسی میشود و از روشنفکران دینی معاصر اندیشههای دکتر عبد الکریم سروش و محمد مجتهد شبستری باهم مقایسه میشوند.سپس در پایان تفاوتها و همانندیهای دیدگاههای این دو گروه مورد بحث قرار میگیرند.نکتهی مشترک در اندیشههای این دو گروه،رابطه دین با دادگری و پیوند آن با حکومت است.
هر چهار روشنفکر دینی،دادگری را به عنوان تنها ارزش جهتدهنده به فعالیتهای یک حکومت،چه اسلامی و چه غیراسلامی میدانند؛ولی در موردهای جزیی اختلافهایی باهم دارند که این اختلافها در رابطه با تعریف عدل و مصداقهای آن میباشد.روشنفکران دینی عصر مشروطه دین را منبع و عامل دادگیری میدانند،ولی به نظر روشنفکران دینی معاصر عدل دینی نیست بلکه دین دادگرانه است و عدل را معیاری و اصلیتر از دین تلقی میکنند که بایستی دین را با آن منطبق کرد نه آن را با دین.
خلاصه ماشینی:
"مشترک در اندیشههای این دو گروه،رابطه دین با دادگری و پیوند آن با حکومت است.
غزالی از دیگر اندیشمندان بزرگ جهان اسلام نیز عدل را اساس حکومت میداند و آن
اکنون به بررسی عدالت و حکومت و پیوند این دو با دین می پردازیم و نقش دادگری را در
همچنین این دادگری همان اجرای احکام فقهی اسلام در مورد مساوات است که در
انسانها یکسان نمیداند،بنابراین مساوات و دادگری در رعایت این عدم تساوی است.
همانندی دیگر در بین این دو،اجرای عدل و دادگری در کنار اجرای قانون است.
در مورد محور بودن دادگری برای حکومت و همچنین دین و چگونگی پیوند این سه،
است که خود مفهوم عدل و داد ریشه در حسن و قبح ذاتی دارد تا ریشه در دین و به
». 91 سروش بر این باور است که مفهوم عدل و درک آن،ثابت نیست.
هر زمانی درکی از عدل و ستم وجود دارد که با درک زمانی دیگر متفاوت است زیرا«...
شبستری بر این باور است که در اسلام و متون دینی به دادگری به عنوان یک اصل
نکته دیگر اسن است که زمان و مکان در تعریف عدل نقش اساسی دارند،به این
این امر بدین معنی است که عدل زمان پیامبر دیگر قادر نبود سنجه و
در این صورت دین دادگرانه میشود نه عدل دینی.
و ثابت از دین را برای همه زمان و مکان قابل پذیرش نمیدانند و تعریف عدل را هم از
نکته دیگر از دیدگاه این دو،محدود کردن آزادی به وسیلهی دادگری است.
گفت که تعریف عدل و مصداقهای دادگری در نطد روشنفکران دینی مشروطه از دین"