خلاصه ماشینی:
"معجم هایی که در آنها احادیث با ترتیب الفبایی نام صحابه آمده است, بدین گونه که نام صحابه پیامبر(ص) مطابق با حروف الفبا مرتب شده و در ذیل نام هر یک از آنان یا فقط روایات ایشان از پیامبر(ص) نقل شده است و یا علاوه بر این, روایات دیگر صحابه و تابعان نیز که مربوط به شرح حال ایشان است, نقل شده است; مانند المعجم الکبیر نوشته طبرانی (م 360 ق)4.
در این گونه معجم ها اغلب مؤلف, مطلبی در شرح حال شیخ خود نمی نویسد; یعنی بعد از ذکر نام هر شیخ فقط به نقل برخی از احادیث خود از طریق وی می پردازد; مانند: معجم شیوخ أبی یعلی الموصلی (م 307 ق)8 و المعجم فی أسامی شیوخ أبی بکر الإسماعیلی (م 371 ق)9 و المعجم الأوسط و المعجم الصغیر نوشته طبرانی.
عبدالحی الکتانی (م 1345 ق) که از علمای اخیر اهل سنت است, درباره ترادف بین الفاظ مذکور می گوید: (اعلم أنه بعد التتبع و التروی ظهر أن الأوائل کانوا یطلقون لفظة (المشیخة) علی الجزء الذی یجمع فیه المحدث أسماء شیوخه و مرویاته عنهم, ثم صاروا یطلقون علیه بعد ذلک المعجم لما صاروا یفردون أسماء الشیوخ و یرتبونهم علی حروف المعجم, فکثر استعمال و إطلاق المعاجم مع المشیخات, و أهل الأندلس یستعملون و یطلقون البرنامج, أما فی القرون الأخیرة فأهل المشرق یقولون إلی الآن الثبت, و أهل المغرب إلی الآن یسمونه الفهرسة;28 بدان که بعد از جست و جو و تدبر آشکار شد که اولین ها [از علما] لفظ (مشیخه) را بر جزئی29اطلاق می کرده اند که در آن, محدث نام مشایخ و روایات خود را از ایشان گرد می آورده است."