چکیده:
خلیج فارس منطقهای با شرایط استراتژیکی و ژئوپلیتیکی خاص است. وجود منابع مهم انرژی دنیا در این منطقه و ارتباطات تجاری و اقتصادی گسترده کشورهای ساحلی این دریا با دیگر نقاط جهان نشانگر میزان اهمیت آن در معادلات قدرت جهانی است. بررسی نقاط ضعف و قوت ژئوپلیتیک آن و تاثیراتی که میتواند بر مسائلی چون امنیت منطقهای و ملی هر یک از کشورهای ساحلی داشته باشد، میتواند این کشورها را به بهره برداری مناسب از امکانات و پرهیز از خطرات آن رهنمون شود.تنگه هرمز تنها خروجی خلیج فارس است و بیشتر انتقال مواد و انرژی منطقه از طریق این تنگه صورت میگیرد. از این رو تضمین امنیت تنگه از دغدغههای مهم جهانی است و کشورهای قدرتمند جهان نیز خود را در قبال آن مسئول میدانند. ایران کشور ساحلی شمال تنگه است و از یک سو میتواند دست بالا را درمسائل مربوط به تنگه داشته باشد و از سوی دیگر بیش از هر کشور دیگری از بروز هر گونه ناامنی در آن متضرر خواهد شد. این مقاله به دنبال بررسی کارکردهای مثبت و منفی موقعیت ژئوپلیتیکی ویژه تنگه هرمز بر امنیت ملی ایران میباشد.
خلاصه ماشینی:
"به عنوان مثال میتوان به وجود منابع نفتی در خلیج فارس اشاره کرد که با ایجاد نیاز در قدرتهای بزرگ اقتصادی دنیا، قابلیتهای کشورهای صاحب نفت منطقه را برای اعمال فشار بر این قدرتها افزایش داده است –نمونه بارز استفاده از نفت برای اعمال فشار بر قدرتهای بزرگ را در تحریم نفتی سال 1974 شاهد بوده ایم- در حالیکه، در مقابل، با جلب رقابت ابرقدرتها و کشاندن پای آنها به منطقه، به ویژه در دوران جنگ سرد، ثبات و امنیت موجود در منطقه را به خطر انداخته و آنجا را به جولانگاه قدرتهای رقیب تبدیل کرده بود.
این در حالی است که، همان گونه که در بالا نیز ذکر شد، ایالات متحده آمریکا، که جانشین بریتانیا به حساب میآمد، در نتیجه مشکلاتی که در همان زمان درگیر آن بود، از جمله جنگ در ویتنام و عدم تمایل افکار عمومی این کشور برای مداخله در نقاط دیگر جهان (Gause, 2005: 264) و همچنین شدت گرفتن تمایلات پان عربیستی در میان مردم منطقه که همواره آمریکا را به عنوان متحد اسراییل مورد شماتت قرار میداد، چندان راغب به بر عهده گرفتن نقش ویژهای در خلیج فارس نبود.
علاوه بر موارد ذکر شده دربالا، فراهم شدن امکان عبور ومرور کشتیهای بیگانه از آبهای سرزمینی ما، تشدید تلاشهای امارات متحده عربی برای بدست گرفتن کنترل جزایر سه گانه ایرانی در خلیج فارس–که تنها به خاطر مشرف بودن به تنگه هرمز از اهمیت استراتژیک برخوردارند- و حضور نیروهای نظامی آمریکایی، به عنوان دشمن اصلی نظام جمهوری اسلامی، در منطقه برای تضمین امنیت جریان انرژی به غرب، از جمله مواردی هستند که میتوانند تنگه هرمز را به عامل تضعیف امنیت ملی ایران تبدیل کنند."