چکیده:
در این نوشتار بر آن شدیم تا از اندیشه، انگیزه، بینش، گرایش و جنبش عرفانی استاد مطهری و
قرآنشناسی و قرآنپژوهی آن استاد متفکر با تبیین روش تفسیری استاد و رویکرد و رهیافت عرفانی او به
قرآن و معارف قرآن و معارف قرآنی، مطالبی را فرا روی اهل فکر و پژوهش قرار دهیم، تا حداقل چند نکته
تبیین گردد: الف) قرآن منبع زلال، غنی و قویم عرفان اصیل، کارآمد، کمالزا، تعهدآفرین و حرارتزا و
مسؤولیتبخش است. ب) معرفت عرفانی قرآن و سلوک معنوی و باطنی قرآن از سنخ و هویت و سرشتی ویژه و
در عین حال جامع، جاودان و جهانی است که با فطرت همه آدمیان همگرایی و سازگاری داشته بلکه جز آن
نیست. ج) از دیدگاه استاد مطهری بایسته و شایسته است با عنایت به مقتضیات زمان، شرایط فرهنگی ـ
ایدئولوژیکی خاص به دوباره نگری و بازشناسی عرفان و آسیبشناسی و آسیب درمانی عرفان و تفکر و رفتار
عرفانی بپردازیم تا عرفان ناب یا سلوک محمدی صلیاللهعلیهوآله و عرفان علوی حاصل گردد و عرفان و عارفان در
تأسیس و توسعه جامعه نورانی و عدالت محور و مدینه فاضله اسلامی نقش برجسته ایفا نمایند و...
خلاصه ماشینی:
"»(4) استاد شهید در مقدمه پاورقی، اصول فلسفه و روش رئالیسم جلد پنجم نیز، پس از طرح و تحلیل دو جریان متضاد «اهل حدیث» عامه و «اخباریین» امامیه، مسأله مخالفت با تفکر و تعمق در مسائل ماوراء الطبیعی با رنگ جدید، تحت عنوان فلسفه حسی و تجربی را نیز، مطرح نمودهاند و آنگاه راههای بشر به سوی خدا را از دیدگاه اصیل اسلامی یا قرآن کریم، مورد بحث و بررسی قرار______________________________ 1ـ آشنایی با قرآن، ج 1، ص 27.
(5) استاد مطهری در تفسیر قرآن نیز مسائلی چون: معرفت ذوقی و باطنی(6)، سلوک و عرفان عملی در قرب و فناء الهی(7)، خداگونگی انسان یا تخلق به اخلاق الهی یافتن(8)، محبت و عشق به خدا(9)، عبودیت الهی(10)، توحید ناب و موحد کامل گشتن(11)، پیوند ملک و ملکوت عالم به هم(12)، کشف راه تکامل از درون(13)، نفسشناسی، مراقبت نفس، تهذیب و تزکیه نفس(14)، خود حقیقی و تکامل یافته انسان(15)، من علوی و آسمانی انسان(16)، و...
در پایان این نوشتار لازم به یادآوری است که، استاد مطهری با روش عرفانی به تفسیر قرآن نپرداختهاند اما تفسیر عرفانی از آیات قرآنی نموده و بهرهبرداری عرفانی در جهت ارائه عرفان کامل اسلامی و معرفی انسان کامل عرفانی در اسلام کردهاند و قرآن را تدبر بردار و تعقلپذیر و دارای باطن و تأویلشونده با متد و اسلوب و اصول خاص، دانستهاند؛ تا هم راه ورود به منبع زلال و عظیم و غنی قرآن باز باشد و هم روش تطبیق اندیشه، انظار، افکار و پیشانگارههای ملل و نحل و فرق مختلف فکری و معرفتی اعم از کلامی، فلسفی، صوفیانه، علمی ـ تجربی و..."