چکیده:
گورکانیان هند (تیموریان هند، 932-1274ق) کتابهای مربوط به هنرمندان بزرگ یا حامیان آنان در عصر تیموری را بسیار گرامی میداشتند. یکی از این گونه کتابها شاهنامهای است که برای محمد جوکی، نوادة تیمور، ساخته شد و به بابر رسید و بعد به دست همایون، اکبر، جهانگیر، شاهجهان و اورنگزیب افتاد. نسخهای از ظفرنامه، به خط سلطانعلی مشهدی، حتی از آن هم اهمیت بیشتر یافت. این نسخه مکتوباتی از اکبر و جهانگیر در بر دارد. در این کتاب وقایع مهم و کلیدی زندگی تیمور در نگارههایی دو صفحهای به تصویر کشیده شده و این خود شاید الگویی فراهم آورده باشد برای ثبت و ضبط تاریخنامههای گورکانیان هند، از جمله اکبرنامه یا جهانگیرنامه. همچنین است نسخهای از خمسة نظامی. نقاشیهای موجود نشان میدهد که هنرمندانی گورکانی از نقاشیهای ایرانی هم مثناسازی میکردهاند و هم اقتباس آزادانه. مهاجرت هنرمندان به دربارهای گورکانیان هند از سرنوشتسازترین عوامل پیوند میان سنتهای هنری ایران و هند گورکانی است. عدة کمی از هنرمندان، مانند عبدالصمد شیرازی، بنا به دعوت فرمانروایان گورکانی به هند رفتند؛ اما بیشتر ایشان، از جمله میرمحمدباقر فرزند میرعلی هروی، ظاهرا خود به هند سفر میکردند. نابسامانی سیاسی در ایران و آسیای مرکزی این مهاجرتها را دامن میزد. این نگارگران، خوشنویسان، تصویرگران آثار، و صحافان سبک هنر ایران و فنون مربوط به آن را در هند رواج میدادند؛ و این کار را نه تنها از طریق هنر خویش، بلکه از طریق فعالیتهایی چون آموزش و ادارة کارگاههای کتابت انجام میدادند. تنی چند از نگارگران و خوشنویسان ایرانی در کار کتابسازی و مصور کردن کتاب در هند دوران گورکانی سهم بسزا داشتند. مؤلف در این مقاله کار سه تن از ایشانــ میرعلی هروی عبدالصمد شیرازی و آقارضا هرویــ را اجمالا بررسی میکند و، در پایان، منابع ارزندهای برای بررسیهای جامعتر به دست میدهد.
خلاصه ماشینی:
"مؤلف در این مقاله کار سه تن از ایشان-میر علی هروی عبد الصمد شیرازی و آقا رضا هروی-را اجمالا بررسی میکند و،در پایان،منابع ارزندهای برای بررسیهای جامعتر به دست میدهد.
،نگارخانهء هنری فریر،26/4،جلد a 2 (به تصویر صفحه مراجعه شود) به نظر میرسد که بالا گرفتن کار میر علی از تلاقی شوقی ذاتی گورکانیان به سبک او،از یک سو،و این حقیقت که او دستاوردهای خوشنویسان تیموری را به خوبی متجلی میسازد،از سوی دیگر،ناشی میشود.
حتی محتمل است که بیشتر خطوط یافته شده در مرقعات جهانگیر از مرقعی باشد که خود میر علی درست کرده و پسرش به هند آورده بوده است.
93این امر شاید توضیحی باشد بر اینکه چرا در منابع ایرانی مربوط به شرح فعالیت گارگاه هنری شاه طهماسب اشارتی به او نرفته است،در صورتی که در آنها ذکر میر سید علی نقاش آمده است.
منسوب به عبد الصمد شیرازیب مهتر و اسب،تهران، کتابخانهء کاخ گلستان،از آتابای،فهرست مرقعات کتابخانهء سلطنتی،تصویر بعد از ص 153 (به تصویر صفحه مراجعه شود) این نقاشی،سواری تقلید از ترکیببندی بهزاد،از لحاظ کاربرد قلمگیریهای ضخیم،مخصوصا در پرداخت سنگها،قابل توجه است.
این بررسی که در باب هنر میر علی هروی، عبد الصمد شیرازی،و آقا رضا هروی صورت گرفت نشان میدهد که عوامل متعدد به ارتباط میان هنر ایرانی و هند گورکانی دامن میزدهاند.
نقش هنرمندانی مثل عبد الصمد و میر سید علی از ایران در مقام معلمان و مؤسسان کارگاههای استنساخ نیز عاملی بود برای افزایش تأثیر و نفوذ ایشان بر دیگر هنرمندان دربار گورکانی.
Soucek,"Persian Artists in Mughal India: Influences and Transformation",in:Muqarnas:An Annual on Islamic Art and Architecture,no."