چکیده:
مقایسه برخی ویژگی ها و کارکردهای کبوتر خانه های ایران و انگلستان
میرزایی سیدآیت اله*
* دانشگاه علامه طباطبایی
کبوترخانه ها یا برج های کبوتر که به طور پراکنده در ایران و برخی کشورهای دیگر وجود دارند، به منزله یک سازه فرهنگی - اقتصادی، دارای کارکردهایی در نظام کشاورزی و معیشت انسان هستند. این سازه، علاوه بر این که منظره دل انگیزی از معماری هنرمندانه ارایه می کند، دارای کارویژه هایی است که همگی در جهت حفظ و بقای کبوترها به منظور بهره برداری از آن ها در نظام کشاورزی سنتی، با مهارت ساخته شده اند. مقاله حاضر با مقایسه قدمت، موقعیت جغرافیایی، مکان استقرار و نیز اهداف کاربردی کبوترخانه های ایران و انگلستان، ضمن بیان ویژگی های معماری درون و بیرونی برج های کبوتر در این دو کشور به رابطه این سازه با عملکردهای آن می پردازد.
خلاصه ماشینی:
"مقاله حاضر با مقایسۀ قدمت،موقعیت جغرافیایی،مکان استقرار و نیز اهداف کاربردی کبوترخانههای ایران و انگلستان،ضمن بیان ویژگیهای معماری درونی و بیرونی برجهای کبوتر در این دو کشور به رابطه این سازه با عملکردهای آن (*)کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی.
(1)-گرچه علاقهمند بودیم به مطالعۀ دقیق همۀ کبوترخانهها در مناطق مرکزی ایران به ویژه استان اصفهان بپردازیم،اما به دلیل هزینههای بالای این تحقیق و نبود پشتوانۀ مالی جهت حمایت از آن،سعی نمودیم ضمن ثبت برخی مشاهدات میدانی و مصاحبه با صاحبان برجهای کبوتر در برخی از مناطق اصفهان مانند شهر اصفهان و روستای گورت،مقدمات تحقیق خود را فراهم نموده،سپس با رجوع به اسناد و مطالب موجود که بسیار هم اندک هستند.
از این میان، فرهادی(1372)در کتاب خود با عنوان نگاهی به اهمیت و پیشینۀ کبوترخانههای ایران، ضمن تلاش برای مشخص نمودن سابقه تاریخی کبوترخانهها در ایران و توجه به ابعاد اقتصادی آن در زمینۀ کشاورزی،به ابعاد فرهنگی و زیباشناختی آن نیز میپردازد.
وجود تیر عمودی چوبی بزرگ و گردانی که روی پاسنگ در مرکز قاعدۀ استوانه کبوترخانه نصب شده و بازوهای چوبی نگهدارندۀ نردبان که بدان متصل است نیز حکایت از آن دارد که لزوم سرکشی مداوم به تکتک لانههای کبوتر،هدف به کارگیری چنین سازوکاری است و این سرکشی مستمر،قطعا نه به خاطر گردآوری فضولات کبوتر،بلکه بیشتر به خاطر جمعآوری جوجههای کبوتران برای فروش و استفاده از گوشت آنها بوده است(.
در انگلستان اگر بنا به دلایل زیباشناختی یا سبک معماری،این سازه به شکل چندضلعی ساخته میشده است،اما درون آن به شکلی دوار درمیآمده تا بتواند تعداد بیشتری لانه کبوتر را در خود جای دهد و به این (1)-منظور از اثربخشی،افزایش گنجایش لانه کبوتر در برج است،به گونهای که در کبوترخانههای مدور لانههای بیشتری تعبیه میشده است."