چکیده:
قسمت اعظم کشور ایران را مناطق خشک و نیمهخشک در بر گرفته است.این مناطق نهتنها با کمبود بارش مواجه هستند بلکه از نوسانات شدید بارش سالانه نیز متاثر میشوند.در مناطق خشک و نیمهخشک فعالیتهای انسانی نیز تحت تاثیر بارزترین ویژگی اقلیمی این مناطق یعنی کمبود بارش قرار میگیرد.بارشهای کمتر از میانگین درازمدت که از آن به عنوان خشکسالی یا به عبارتی دوره خشکی تعبیر میشود،باعث بروز نابهنجاریهای مختلفی میگردد.از طرفی بررسی ویژگیهای آب و هوایی و تجزیه و تحلیل های زمانی و مکانی وقوع پدیدههای جوی به منظور تعیین دورههای خشک و مرطوب مبنای بسیاری از طبقهبندیهای اقلیمی نیز قرار گرفته و تلاشهای پژوهشگرانی نظیر کوپن،آمبرژه،تورنت وایت و پگی نیز در همین راستا بوده است. در این مطالعه به منظور بررسی شرایط خشکسالی حوضه دریاچه نمک،آمار بارندگی تعدادی از ایستگاههای واقع در این حوضه برای سالهای 1970 تا 2000 با استفاده از شاخصهای"بارش میانگین"و"درصد از بارش میانگین"مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.نتایج این قسمت از مطالعه منجر به تعیین فراوانی وقوع خشکسالیها و شدت آنها در ایستگاههای مورد مطالعه گردید. سپس براساس تعداد و زمان وقوع دورههای خشک و مرطوب ایستگاهها،و با استفاده از نمودار نیمه لگاریتمی،شدت وقوع خشکیها برای کلیه ایستگاهها تعیین شد.نتایج حاصل از این مطالعه منجر به طبقهبندی شدت خشکی ایستگاههای مورد مطالعه در سه وضعیت نیمهخشک،خشک با شدت کم و خشک با شدت زیاد گردیده و بر همین اساس مدلی از پیشبینی وقوع دورههای خشک و مرطوب نیز ارائه شد.
خلاصه ماشینی:
"بازوهر و الگوهانی با بهرهگیری از دادههای 61 ایستگاه هواشناسی کشور عربستان پس از تعیین و تفکیک دورههای مرطوب و خشک و فراوانی وقوع آنها،با استفاده از کاغذ نیمهلگاریتمی و روش وایازی،ارتباط و همبستگی بین دورههای خشک و مرطوب را نیز با در نظر گرفتن توالی آنها مورد بررسی قرار دادند.
از بررسی منحنیهای تغییرات بارش مشخص میشود که تمامی ایستگاهها بدون استثنا دارای دورههای خشکسالی بوده و از میان آنها ایستگاههای قم، کاشان،تفرش،تهران(مهرآباد)و اراک بیش از نصف دوره زمانی مورد مطالعه را دچار شرایط خشکسالی بودهاند.
شاخص درصد از بارش میانگین ایستگاههای مورد مطالعه با استفاده از فرمول(1)محاسبه گردیده و براساس مقیاس طبقهبندی ارائه شده در جدول 3،وضعیت خشکسالی ایستگاهها برای دوره زمانی 13 ساله نیز مورد بررسی قرار گرفته است(جدول 4).
به منظور تشریح روش فوق در تعیین دورههای خشک و مرطوب،این شرایط برای ایستگاه اراک که مقدار متوسط بارش آن نسبت به سایر ایستگاههای حوضه بیشتر است،مورد بررسی قرار میگیرد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) براساس نتایج جدول 9 در بین ایستگاههای مورد مطالعه،ایستگاه قم دارای طولانیترین دوره خشک با طول دوره قابل پیشبینی 42 ماه بوده و طول دوره مرطوب متوالی این ایستگاه 7 ماه پیشبینی میشود.
نتیجهگیری از بررسی نمودارهای نیمهلگاریتمی ایستگاهها(شکل 6 شمارههای 1 الی 8)معلوم میشود که هیچیک از ایستگاههای مورد مطالعه در وضعیت مرطوب قرار نداشته و عمدتا دارای شرایط خشک میباشند.
همچنین ایستگاه قزوین که در بررسی نوسانهای بارش،خشکسالیهای کمتری را با نوسان بارش نرمال نشان داده است،در روش تعیین دورههای خشک و مرطوب نیز درصد دوره خشک آن نسبت به سایر ایستگاهها کمتر است."