چکیده:
سخن گفتن از حقوق انسان در قالب جدید و مدون یکی از مهم ترین ویژگیهای دوران معاصر است، و در آن میان حقوق زنان از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. رفع تبعیضهای حقوقی ناشی از جنسیت، در ابعاد مختلف زندگی حقوقی بشر، با تاکید بر حقوق زنان، محور اصلی همه معاهدات و اعلامیه های بین المللی و منطقه ای مربوط به حقوق زنان را تشکیل می دهد. دفاع از حقوق مالی زنان از جمله بهره آنان از ارث یک بحث بسیار مهم از حقوق زنان است.
در این مقاله ابتدا به بررسی مقایسه ای ارث زن و مرد در ادیان الهی و غیر الهی و همچنین برخی تمدنهای بزرگ و نظامهای حقوقی پرداخته می شود؛ سپس ارث زن و مرد در حقوق اسلام و ایران بررسی می شود. در طول این بررسیها محرومیتها و امتیازهای زن و مرد نسبت به یکدیگر با توجه به دین و آداب و رسومشان ذکر می شود.
در قسمت پایانی، میانگین تکالیف و امتیازهای مالی زن و مرد مورد مقایسه قرار گرفته و میزان انعکاس عدالت تشریعی در منظومه حقوق و تکالیف مالی این دو، در حقوق اسلام و قوانین موضوعه ایران ارزیابی می شود.
خلاصه ماشینی:
"(6) در آیین زرتشت به موارد نادری نیز از امتیازات «زن» در بهرهمندی از ارث مواجه میشویم که از آن جمله میتوان به دو مورد زیر اشاره کرد:1- در صورت انحصار ورثه در دختر، پسر و همسر، هرگاه متوفی مرد باشد «یک ششم» ترکه سهم زوجه و مابقی آن، به نسبت پسر دو برابر دختر، تقسیم میگردد؛ ولی اگر متوفی زن باشد «یک هشتم» ترکه سهم زوج و بقیه بطور مساوی بین پسر و دختر تقسیم میشود.
(31) با ملاحظه موارد پیش گفته، میتوان چنین نتیجه گرفت که در نظام حقوق مدنی اسلام و ایران:الف- در تنظیم سلسله مراتب طبقات ارث طبق اصل کلی الاقرب فالاقرب تفاوتی بر اساس جنسیت بین زن و مرد وجود ندارد و در هر طبقه مرد و زن با عناوین متناسب و تنها بر اساس درجه قرابت در کنار هم قرار دارند.
از جمله پدر و شوهر میتوانند از راه وصیت تا مرز ثلث ترکه خود را به سود دختر یا همسر خود وصیت کند و یا زن در هنگام عقد ازدواج، بعنوان شرایط ضمن عقد، برخی امتیازات مالی را برای خود تأمین کند - چنانکه در عقد نامههای رسمی چنین شرایطی پیشنهاد شده است - و حتی برخی از حقوقدانان معتقدند که قانونگذار نیز میتواند با ایجاد «فرض حقوقی» این امر را تکمیل کند: به این ترتیب که اعلام کند: «در صورتی که زن همراه با طبقه دوم یا سوم وارثان فرض میبرد، چنین فرض میشود که شوهر ثلث خود را به سود زن وصیت کرده است، مگر این که خلاف آن از وصیتنامه متوفی یا سایر اسناد به جای مانده از او استنباط شود."