چکیده:
زمینهای محدوده اطراف حریم،اتلاف سرمایه را به دنبال خواهد داشت.در این تحقیق، برای محاسبه حریم بهداشتی 179 حلقه چاه آب آشامیدنی شهرش مشهد از مدل ریاضی انتقال میکرو ارگانیسمها که از جمله روشهای محاسباتی-عددی در تعیین حریم بیولوژیک چاه محسوب میشود،استفاده شده است.پس تعیین ضرایب هیدرو دینامیک آبخوان برای هریک از 174 حلقه چاه مذکور،خطوط همزمان رسیدن آلودگی به چاه بهرهبرداری با استفاده از مدل کینزلبک1تعیین و رسم گردید.سپس،سطح شهر مشهد به لحاظ حریم بهداشتی چاههای آب آشامیدنی پهنهبندی شده است.نتایج این بررسی، حاکی از آن است که چاههای آشامیدنی شهر مشهد به دلیل تفاوت در خصوصیات آبخوان در مناطق مختلف شهر دارای حریمهای متفاوتی بوده که بین 270 تا 350 متر متغیر است.به طوری که در مناطق مرکزی شهر(اطراف حرم به سمت میدان شهدا و راه آهن)،حریم بهداشتی چاههای آب 270 تا 290 متر بوده و به سمت شمال غربی شهر مشهد،این حریم افزایش یافته و بین 320 تا 350 متر است.بنابراین،دامنه این حریم از غرب و شمال غربی به سمت شرق مشهد بهطور نسبی کاهش مییابد. شهر مشهد تا سال 1390 دارای جمعیتی حدود 3 میلیون نفر و نیاز آبی سالانه حدود 300 میلیون متر مکعب خواهد بود.با توجه به نقش منابع آب زیرزمینی در استخراج آب و تامین آب آشامیدنی شهرها،استفاده از چاههای آب داخل محدوده شهر امری اجتناب ناپذیر است.بنابراین،برای حفاظت از منابع آب زیرزمینی و در نتیجه حفظ چاههای آب آشامیدنی از خطر آلوده شدن،برنامهریزی مدیریت جامع کیفیت منابع آب امری ضروری است.یکی از اهرمهای مهم در این برنامهریزی،تعیین و رعایت حریم چاههای آب آشامیدنی است.حریم بهداشتی یک چاه،محدودهای است که در اطراف آن،اگر ذرهای آلودگی قرار گیرد،حد اقل طی مدت پنجاه روز به چاه برسد،تا میکرو ارگانیسمها در مسیر حرکت به طرف چاه در این مدت از بین رفته،خطری برای آلودگی آب به وجود نیاورند.بنابراین،برای آنکه چاه آب آشامیدنی فاقد آلودگی میکروبی باشد،باید فاصله مناسبی را بین منبع آلودگی و آن چاه در نظر گرفت.از آنجایی که تعداد قابل توجهی از چاههای آب آشامیدنی مشهد در داخل محدوده شهر قرار گرفتهاند،که در اطراف آنها منابع آلودهکننده بیولوژیک وجود دارد،بنابراین،تعیین و محاسبه بهینه و دقیق حریم چاهها باید براساس مبانی علمی انجام پذیرد،زیرا محاسبه و اعمال حریم کوچکتر،خطر آلودگی آب چاه را بالا برده،حریم بزرگتر،به لحاظ دربرگرفتن
خلاصه ماشینی:
"از آنجایی که تعداد قابل توجهی از چاههای آب آشامیدنی مشهد در داخل محدوده شهر قرار گرفتهاند،که در اطراف آنها منابع آلودهکننده بیولوژیک وجود دارد،بنابراین،تعیین و محاسبه بهینه و دقیق حریم چاهها باید براساس مبانی علمی انجام پذیرد،زیرا محاسبه و اعمال حریم کوچکتر،خطر آلودگی آب چاه را بالا برده،حریم بزرگتر،به لحاظ دربرگرفتن زمینهای محدوده اطراف حریم،اتلاف سرمایه را به دنبال خواهد داشت.
در این تحقیق، برای محاسبه حریم بهداشتی 971 حلقه چاه آب آشامیدنی شهرش مشهد از مدل ریاضی انتقال میکرو ارگانیسمها که از جمله روشهای محاسباتی-عددی در تعیین حریم بیولوژیک چاه محسوب میشود،استفاده شده است.
در بررسی منابع،یافتههای علمی متعددی در مورد روشهای تعیین حریم بهداشتی چاهها شناسایی گردیدهاند EPA,1988 عامل مهمی که در حرکت آلایندهها به طرف چاه در داخل ناحیه مشارکت نقش دارد،مکانیزم انتقال افقی مواد یا ادوکسیون5است که طبق تعریف،همان حرکت افقی آلاینده از نقطهای به نقطه دیگر توسط جریان آب زیرزمینی است.
اقداماتی که برای حفظ منابع زیرزمینی و همچنین کاهش تأثیرات منفی مصرف بیرویه از آبهای زیرزمینی و کنترل آلودگی آبخوان شهر مشهد،علاوه بر تعیین حریم بهداشتی چاههای آشامیدنی میتوان انجام داد،به شرح زیر است: 1-احداث تصفیهخانه فاضلاب صنعتی اختصاصی و شهری؛ 2-ذخیرهسازی مصنوعی آبخوان؛ 3-آموزش مردم درخصوص طرز استفاده از آب برای مصارف گوناگون و همچنین، بهرهبرداری بیش از حد آن؛ 4-تدوین قوانین و مقررات خاص حفاظت از منابع آبهای زیرزمینی از طریق مدیریت صحیح این منابع الزامی است؛ 5-تلاش در جهت ارتقای دانش فنی و به کارگیری فنآوریهای نوین صنعتی مبتنی بر مصرف آب کمتر و در نتیجه،تولید کمتر فاضلاب و بهرهگیری از سیستمهای باز چرخشی آب."