خلاصه ماشینی:
"تفسیر قرآن کریم براساس تفسیر موضوعی آیا بهشت و دوزخ هم اکنون آفریده شدهاند؟ یکی از بحثهای مربوط به بهشت و دوزخ،مساله وجود کنونی آنها است و از زمانهای دیرینه،این مساله مطرح شده است،این بحث درحالیکه جنبهء کلامی و عقیدتی دارد،بحث تفسیری و قرآنی نیز هست،یعنی به این مساله،هم از دریچه دلائل عقلی میتوان نگریست و هم از دریچهء تفسیری،و با مراجعه به کتب کلامی روشن میشود که اکثریت دانمشندان اسلامی وجود کنونی آن را پذیرفته و معتقدند که هر دو،هم اکنون آفریده شدهاند محدث و متکلم عالیقدر"شیخ صدوق"در این باره میگوید:اعتقاد ما درباره بهشت و دوزخ این است که آن دو آفریده شدهاند و پیامبر(ص)به هنگام معراج وارد بهشت شد و دوزخ را نیز مشاهده نمود1 شیخ بزرگوار مرحوم"مفید"در"اوائل المقالات"به نقل اقوال پرداخته و چنین میگوید: "بهشت و دوزخ هم اکنون آفریده شدهاند و روایات آن را تایید و اهل شرع بر آن اتفاق نظر دارند ولی اکثریت معتزله و خوارج و گروهی از زیدیه میگویند آفرینش کنونی آنها امری ممکن است ولی دلیل بر وجود کنونی آن در دست نیست درحالیکه"ابو هاشم جبائی"وجود فعلی آنها را محال دانسته و (1)اوائل المقالات ص 102-103 معتقد است پیش از برپائی قیامت بهشت و دوزخ آفریده نمیشوند2 علامه حلی در"کشف المراد"اقوال متکلمان را به نحو یاد شده نقل کرده و"قاضی عبد الجبار"را از نظر اندیشه با ابو هاشم یکسان میداند3 "تفتازانی"در شرح مقاصد میگوید:"اکثریت مسلمانان بر اینند که بهشت و دوزخ هم اکنون آفریده شدهاند جز ابو هاشم و عبد الجبار و پیروان آنها که با این نظریه مخالفت کردهاند4 و گاهی در میان علمای شیعه اندیشهء مخلوق نبودن بهشت و دوزخ به مرحوم سید رضی(ت/359."