چکیده:
دربارهء مختصات و ویژگیهای سبک حماسی،بههمراه تفکیک دقیق و علمی موارد آن در کتب سبکشناسی و انواع ادبی،بحث و بررسی شده،اما به لحن حماسی بهعنوان زیرمجموعهء این سبک،پرداخته نشده است.مراد از لحن حماسی،این است که شاعر در همهء کاربردهای زبانی(واژگان و ترکبیات)، صورخیال(بهویژه استعاره و تشبیه)،صنایع ادبی و انتخاب وزن از عناصر شکوهمند رزمی و حماسی استفاده کند.این مقاله به بررسی لحن حماسی در قصاید عنصری پرداخته و تمام عناصری را که در ایجاد لحن حماسی مؤثر بوده موردبحث قرار داده است.عنصری توانسته است در تمام عناصر،واژگان، ترکیبات،صورخیال و صنایع ادبی لحن حماسی را بهکار گیرد و به قصاید خود فضایی حماسی بخشد.
خلاصه ماشینی:
"در اینجا چند شاهد شعری ذکر میشود:همه سیهدل و آتش حسام و رویینتن مهیبروی و بلافعل و اهرمن پیکر(138) همه زمینجگر و کوه صبر و صاعقه تیغ سپهر تاختن و بادگرد و ابر سپر(همان) همه سپر تن و شمشیر دست و تیرانگشت همه سپهشکن و دیوبند و شیرشکار(74) علاوه بر موارد بیانشده،در سبک حماسی به انواع فنون جنگاوری اشاره شده است،54البته عنصری از این ویژگی سبکی استفاده کرده و از فنون جنگاوری، مانند مبارز از اسب ربودن،رایت برافراشتن و گرفتن سپاهیان فراری دشمن با حلقه و نیز از طریق صفآرایی؛مانند قلب لشکر،میمنه و میسرهء سپاه و مصاف لشکر،بهره برده و در قصاید خود از این ویژگیها استفاده کرده است:چنان شجاعت کرد او را به کودکی درغور ز پشت اسب مبارز ربود پیش پدر(126) هر گروهی را که پیچیدی به خام گاوحلق حلق اندر حلقشان کردی چو در حلق کلاب(14) چو از معسکر میمون برفت رایت شاه فتاد زلزله اندر مصاف آن لشکر(138) خسروا شاها ز قلب لشکر اندر ناگهان حمله بردی سوی آن لشکر که بد بیش از حساب(14) در بیتی که خواهد آمد،اشاره به قلب لشکر است که پادشاه در آنجا قرار میگرفته است و اطراف او را محافظان احاطه میکردند و در پشت سر او سپاهیان لشکر بوده است:چو بیشه پشتش پر مرد جلد شیرشکار چو حلقه گردش صف سوار شیر لشکر(127)نتیجهگیری بررسی دیوان عنصری نشان میدهد که فضای ذهن و تخیل شاعر را عناصر حماسی پر کرده است؛زیرا وی عناصر موجد لحن حماسی،که در متن مقاله بررسی شد؛یعنی واژگان،ترکیبات،صورخیال،صنایعادبی،وزن قالب را آنگونه انتخاب کرده است که لحن و فضای حماسی را به ذهن خواننده متبادر میکند."