خلاصه ماشینی:
"در همین راستا سؤالات ذیل درباره آیه شریفه «لا اکراه فی الدین» (بقره، 2/256) مطرح است: منظور از دین چیست؟ رابطه آیه فوق با آیات دیگر چگونه است؟ فهم مخاطبان در زمان نزول چه بوده است؟ تعامل این آیه با ادیان دیگر چگونه است؟ آیا علاوه بر احکام نظری، شامل نظام عملی نیز هست؟ این آیه تاب مفهوم پلورآلیسم را دارد یا نه؟ عملکرد مسلمانان و غیر آنان در طول تاریخ چه بوده است؟ پاسخگویی به سؤالات بالا تبیین نو و دوباره از آیه میطلبد و این جز با رجوع به تفاسیر و استمداد از افکار و اندیشههای صاحبان آن آثار امکانپذیر نیست، به همین جهت سراغ تفاسیر قرآن اعم از شیعه و سنی میرویم تا بتوانیم ارزیابی دقیقتری به عمل بیاوریم.
12 صاحب تفسیر پرتوی از قرآن نیز در این باره چنین میگوید: ظاهر «فی الدین»، به جای «علی الدین»، متن دین و مجموع اصول عقاید و احکام است که اکراه در آن یکسره نفی شده و آیات و احکام جهاد منصرف از آن است.
محمد عزه دروزه صاحب التفسیر الحدیث میگوید: برخی گفتهاند آیه فوق با آیات قتال نسخ شده است و حال آنکه به نظر ما نه کتاب و نه سنت و نه فطرت عقل، نسخ رانمیپذیرد چنانکه طبری نیز به این مطلب اشاره کرده است.
و لکن به نظر میرسد که این مدعا از جهاتی خالی از ایراد نباشد: یک) اتفاقا ممکن است گفته شود که آیه در صدد نفی امور ناخوشایند است و در تأیید خیر بودن که در آیه «عسی ان تکرهوا شیئا و هر خیر لکم» (بقره، 2/216) بدان اشاره فرموده، آیه میگوید: اساسا در دین امر ناخوشایندی نیست و این شما هستید که برخی را ناخوشایند میپندارید چنانکه یکی از قولها همین قول بود."