چکیده:
انقلاب مشروطه یکی از مهم ترین تحولات سیاسی-اجتماعی در ایران معاصر است که با وجود گذشت بیش از صد و اندی سال از آن هنوز نانوشته های بسیار درباره آن وجود دارد که چندان به بحث گذاشته نشده است. از جمله این مباحث می توان به نقش آیت الله ملامحمد جعفر ملقب به شیخ العلما اشاره کرد. در این مقاله به بررسی تاثیر شیخ العلما بر روند آزادیخواهی و استبدادستیزی شخصیت های کرمانی عصر مشروطه نظیر میرزاآقاخان، ناظم الاسلام، مجدالاسلام و شیخ احمد روحی پرداخته شده است.
After passing more than one hundred years of Mashroteh (constitutionalism) revolution as one of the most important socio-political changes، there is many unidentified text which has not been discussed yet. The role of Molla Mohammad jafar ycleped Sheakh O Olama can be noted as one of these discussions. In this article، the author has studied the influence of Sheakh O Olama on liberalism trend and anti despotism of Kermanian characters of Mashroteh such as Mirza Aghakhan، Nazemodoleh، Majdol Islam and Sheakh Ahmad e Rohi.
خلاصه ماشینی:
از ديار كرمان افراد بسيار عليه ظلم و ستم حكومت و ايادى آن در كرمان علم مخالفت برداشتند كه ازجمله آنها مىتوان به چهار روشنفكر و شخصيت تأثيرگذار و فراموش نشدنى در تاريخ سياسى دورهى قاجار بهويژه نهضت مشروطيت ملت ايران اشاره كرد كه نوشتهها و اقداماتشان در بروز و پيروزى اين نهضت قابل اعتناست:ميرزا آقاخان كرمانى،شيخ احمد روحى،ناظم الاسلام كرماى و مجد الاسلام كرمانى.
ازجمله اين افراد،ناظم التجار كرمانى(همداماد حاج ميرزا محمد رضا مجتهد)بود كه دكتر مهدى ملكزاده در كتاب تاريخ انقلاب مشروطيت درباره وى مىنويسد: «ناظم التجار كرمانى كه يكى از مشروطهخواهان واقعى و انقلابى حقيقى بود و سرى پر شور داشت به اتفاق ميرزا شهاب(پدر دكتر بقايى)و حاجى نايب،زمام امور كرمان را در دست گرفتند و رهبرى مشروطهخواهان را عهدهدار شدند و براى حمايت از مشروطيت يك قشون ملى تشكيل دادند»(ملكزاده،235:1358).
ناظم الاسلام نيز در تاريخ بيدارى ايرانيان به حادثه چوب زدن آيت اللّه ميرزا محمد رضا مجتهد و واكنشهايى اشاره مىكند كه اين واقعه در تهران به دنبال داشت.
سؤالى كه در اينجا پيش مىآيد اين است كه علت مخالفت برخى از شخصيتهاى كرمانى و پيوستن آنها به جرگه مخالفين حكومت وقت(دوره ناصر الدين شاه)چه بوده است؟در واقع چه عامل يا عواملى در اين زمينه تأثيرگذار بودهاند؟در پاسخ به اين سؤال برخى به ذهنيت باقى مانده مردم نسبت به حادثه تاريخى سركوب مردم كرمان بوسيله آقا محمد خان اشاره مىكنند.