چکیده:
حاشیهنشینی و جرم پیوند نزدیکی باهم دارند و در تحقیقات متعددی به نقش مهاجرت به عنوان عامل بنیادین شکلگیری حاشیهنشینی تأکید شده است. حاشیهنشینی را به معنای عام شامل تمام کسانی میداند که در محدوده اقتصادی شهر ساکن هستند ولی جذب اقتصاد شهری نشدهاند و در کشورهای در حال توسعه،به محلات فقیرنشینی اطلاق میشود که اطراف شهرهای بزرگ به وجود آمده و ساکنین این مناطق به علل گوناگون نتوانستهاند جذب نظام اقتصادی- اجتماعی شهرشده و از امکانات و خدمات شهری و نه شکل و شمایل روستاها را دارا هستند.یکی از مسایل مهمی که حاشیهنشینی برای شهرهای بزرگ فراهم آورده است تهدید امنیت انسانهاست. آمار نشان میدهد که اکثر جرائم اتفاق افتاده در شهر تهران توسط افرادای صورت گرفته که در حاشیهها زندگی میکردند.به طور کلی ساختار مناطق حاشیهای به گونهای است که گروهها و باندهای مافیایی با حضور در آنجا میتوانند به فعالیت نابهنجار خود بپردازند.(ناظری-1382). بنا به تحقیقات انجامشده از هر 3 قتلی که در تهران صورت میگیرد،2 مورد آن توسط افراد حاشیهنشین صورت میگیرد. همچنین بخش اعظم جرائم و تخلفات اعم از سرقت،فروش مواد مخدر،فحشا،نزاع و درگیری و...در این مناطق صورت میگیرد که از نمونههای بارزان میتوان به فجایع پاکدشت،قتلهای عنکبوتی مشهد،خاک سفید و...اشاره نمود.نداشتن اشتغال، وضعیت کاری بد و به طبع نداشتن درآمد ثابت برای گذران زندگی، سطح مواد پایین،باروری بالا سبب میشود فرد حاشیهنشین برای گذران زندگی خود و خانوادهاش به خلاف روی آورد. در این پژوهش وضعیت جرائم،جرائم مواد مخدر،مشاغل زندانیان مناطق اقبالیه-چوبیندر و خیرآباد مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که از سال 81 تا پایان 324186 نفر از ساکنین اقبالیه -چوبیندر 732 نفر و خیرآباد 150 نفر وارد زندان مرکزی قزوین گردیدهاند.جرائم مواد مخدر با 6/56 درصد،سرقت 48/10 درصد، جرائم منکراتی با 17/8 درصد و نزاع و درگیری(ضرب و جرح، نزاع دستهجمعی و اخلال در نظم)با 55/6 درصد به ترتیب بیشترین آمار را به خود اختصاص داده است.آنچه که قابل تأمل است در خصوص وضعیت جرائم مواد مخدر میباشد.زیرا در طی شش سال گذشته 48 درصد ورودیهای زندان مرکزی را جرائم مواد مخدر تشکیل داده است درحالیکه این آمار در ساکنین مناطق مذکور شامل 6/56 درصد میباشد که این آمار 5/8 درصد نسبت به ورودیهای زندان مرکزی بیشتر میباشد.با بررسی وضعیت مشاغل زندانیان ساکن مناطق اقبالیه،خیرآباد و چوبیندر،نیز معلوم شد که عمده مشاغل این افراد،مشاغل کاذب،ناپایدار و یا مشاغلی نیمه خصوصی و یا فاقد تخصصلازم هستند.مشاغلی مانند کارگران ساختمانی،دستفروشی و دورهگردی در معابر و خیابانها،سیگارفروشی،جمعآوری ضایعات،نان خشکفروشی، جوشکاری،گچکاری،مسافرکشی و مشاغل مشابه از مهمترین راههای کسب درآمد ساکنین میباشد. در بررسی وضعیت مشاغل زندانیان ساکن مناطق اقبالیه،چوبیندر و خیرآباد قزوین مشخص گردید که 5/30 درصد در مشاغل ساختمانی مشغول به کار بودهاند که در اینمیان مشاغل کارگری ساده(678 نفر)،گچکار(243 نفر)و نقاش(110 نفر)بیشترین گروه را به خود اختصاص دادهاند.در میان مشاغل فنی بیشترین گروه به شغل فروشندگی داشتهاند.مشاغل خبازی(202 نفر)و میوهفروشی (111 نفر)بالاترین آمار را شامل گردیدهاند.لازم به ذکر است این افراد عمدتا دارای مشاغل ناپایدار میباشند مثلا افرادی که عنوان کردهاند به شغل میوهفروشی مشغول بودهاند،عمدتا به صورت فروشندگی میوه در معابر و خیابانها مشغول بودهاند.
خلاصه ماشینی:
"حاشیهنشینی را به معنای عام شامل تمام کسانی میداند که در محدوده اقتصادی شهر ساکن هستند ولی جذب اقتصاد شهری نشدهاند و در کشورهای در حال توسعه،به محلات فقیرنشینی اطلاق میشود که اطراف شهرهای بزرگ به وجود آمده و ساکنین این مناطق به علل گوناگون نتوانستهاند جذب نظام اقتصادی- اجتماعی شهرشده و از امکانات و خدمات شهری و نه شکل و شمایل روستاها را دارا هستند.
منابع: 1-ابراهیمی،سید محمد(1384)-آسیبشناسی اقتصادی نقاط حاشیهنشین و ارتباط آن با جرائم-چاپ در مقالات برگزیده همایش حاشیهنشینی و امنیت قضایی-انتشارات دادگستری استان تهران 2-ایمانی،محسن(75)-روشهای اصلاح و ترببیت مجرمین-انتشارات مرکز آموزشی و پژوهشی سازمان زندانها 3-احمدیان،محمد علی(1382)-حاشیهنشینی:ریشهها و راهحلها-نشریه اندیشه حوزه-شماره 43 و 44 4-بابازاده،ارشد(1383)-تأثیر فقر در بزهکاری-نشریه اصلاح و تربیت -شماره 118 5-فرجاد،محمد حسین(1387)-آسیبشناسی اجتماعی و جامعهشناسی انحرافات-انتشارات بدر 6-دانش،تاجزمان(1379)-مجرم کیست؟جرمشناسی چیست؟-انتشارات کیهان 7-ستوده،هدایت الله(1373)-مقدمهای بر آسیبشناسی اجتماعی-انتشارات آوای نور 8-سعادتی،علی اصغر(1382)-بررسی مناطق حاشیهنشین شهرستان قزوین -ناشر:دفتر امور اجتماعی و انتخابات استانداری قزوین 9-دلپذیر،جعفر-حاشیهنشینی-نشریه مسکن و انقلاب-شماره 77 10-چیتساز،محمد علی(1384)-بررسی پدیده حاشیهنشینی از دیدگاه جامعهشناسی-چاپ در مقالات برگزیده همایش حاشیهنشینی و امنیت قضایی -انتشارات دادگستری تهران 11-خدیوی،مریم-تأثیر حاشیهنشینی بر توسعهنیافتگی شهرها-نشریه خراسان 7/6/81 12-حاشیهنشینی زندگی آغشته با جرم و طغیانگری-نشریه اعتماد-6/2/83 13-زارع مهرجویی،مرضیه وبیری،شیرین(1380)-مهاجرت و حاشیهنشینی -نشریه اصلاح و تربیت-شماره 83 14-خادمی،فرهاد-مهاجرت،حاشیهنشینی و فساد؟پیرامون قتلهای عنکبوتی -نشریه رسالت 8/5/80 15-سقف حلبی در محلههای سربی:گسترش بیوقفه حاشیهنشینی تهران را تهدید میکند-نشریه ایران-10/6/80 16-حاشیهنشینی برزخی برای شهرهای بزرگ-نشریه کار و کارگر 28/1/81 17-جوانفر،عباس(1383)-علتیابی جنایتهای بیجه و همدستش-نشریه اصلاح و تربیت-شماره 118 18-ناظری،مهرداد-حاشیهنشینی تهدید اقتصاد شهری(گفتگو با دکتر حسین آقاجانی)-روزنامه همشهری 19-ناظری،مهرداد-حاشیهنشینی-تهدید امنیت شهرها-روزنامه همشهری -20 نگاهی به معضلات حاشیهنشینی در ایران-روزنامه همبستگی 10/12/82 21-هادیزاده،مریم(1382)-حاشیهنشینی و راهکارهای سازماندهی در جهان -نشریه اندیشه حوزه-شماره 43 و 44 22-زاهدانی،سید سعید(1369)-حاشیهنشینی-انتشارات دانشگاه شیراز 23-حاتمینژاد،حسین-اسکان غیررسمی در جهان-ماهنامه شهرداریها-سال پنجم-شماره 50"