چکیده:
روشهای مختلف سنجش و بررسی ابعاد مختلف شخصیتی،دو عامل عمده در تفسیر رویکردها در مطالعهء شخصیت میباشد.بر این اساس یکی از مباحث مهم در تفاوت مدلها،در استراتژی تحقیق، روشها و مدلهای جمعآوری دادهها میباشد که این تغییر نگرشها عامل اساسی شکلگیری مکاتب روانشناسی و رویکردهای مطالعاتی اندیشمندان اسلامی میباشد.در تقسیمبندی موجود دربارهء روشهای مختلف تحصیل شناخت،چهار روش عمدهء تجربی،عقلی،نقلی و شهودی مورد تأکید قرار گرفته است.این تحقیق بر مبنای روش مطالعات کتابخانهای و به شیوهء تحلیل محتوا در متون انسانشناختی دانشمندان مسلمان و مباحث روششناختی نظریهپردازان شخصیت در روانشناسی غربی انجام شده است.از روشهای سنجش شخصیت در سه مکتب عمده مطالعهء شخصیت؛یعنی روان تحلیلگری،صفات و انسانگرایی؛و سه رویکرد عمده مطالعات اسلامی دربارهء انسان،یعنی رویکرد نقلی،عقلی و عرفانی گزارشی ارائه شده و سپس به توصیف و تبیین اجمالی روشها و آزمونهای مربوط به این رویکردها میپردازد.در ادامه به بررسی،تحلیل و ترکیب نتایج مطرح شده در روششناسی پرداخته و راهحلهایی را برای مطالعات نوین روانشناسی در حوزهء دین بیان میکند.
Among major factors involved in the interpretation of approaches relating to study of personality are "various methods of personality measurement" and "study of various dimensions of personality". Accordingly, one of main issues in association with "difference among models" is methods and models of collecting data which, in turn, can be treated as a basic factor affecting formation of "psychological school of thoughts" and "research approaches of Islamic scholars" as well. In categorization of various methods of acquiring cognition, four main methods namely "experimental", "intellectual", "traditional", and "witnessed" can be identified. This research has been done based on both library and content analysis methods with which some psychological texts written by Islamic scholars and methodological issues posed by western theory makers of personality have been consulted. Also, it discusses on methods of personality measurement available in three main personality schools of thought – psychoanalysis, traits, and humanism – as well as three major Islamic approaches about human – traditional, intellectual, and mystical – and then, describes and addresses briefly methods and tests relating to such approaches. Following this, in addition to analyzing and synthesizing results found in respective methodologies, some solutions have been provided for modern psychological studies in area of religion.
خلاصه ماشینی:
روش1که به مجموعهء ابزارها و تدابیر لازم جهت وصول به هدف نهایی تعریف شده است؛مسیری است که دانشمندان با استفاده از آن برای کشف و تأیید مفروضههای ذهن خود به کار میبرند و علاوه بر استنباط و استنتاج از دادههای جمعآوری شده،در تحقیق و کشف نظریهها و قواعد علمی کمک میکند تا محققان دیگر از تجربه مشترک این یافته در تجدید و تکرار آن،خطاهای تحقیق را کاهش داده تا اطمینانی در استنباط،تحلیل و تعمیم مطالب به دست آمده به وجود آورد.
آیات فراوانی تأکید بر مشاهدهء سرگذشت پیشینیان و عبرت گرفتن از آنها دارد(قصص،آیهء 40)،نگریستن بر حیواناتی همچون ابل(غاشیه،آیهء 17)و حمار(بقره،آیهء 259)،مشاهدهء آسمان و زمین (یونس،آیهء 101)و مشاهدهء طبیعت و نفس خود(فصلت،آیهء 53)که ابزاری برای بیان حقیقت معرفی شدهاند؛علاوه بر این دستورات،داستانهایی از مشاهدهء عملی جهت شناخت و معرفت بیان شده است،چنانچه حضرت موسی(ع)جهت دانشافزایی و درسآموزی متعهد شد به مشاهدهء رفتارهای حضرت خصر(ع)بپردازد(کهف،آیهء 66) یا مشاهده کردن رفتارهای کلاغ در دفن کردن چیزی زیر خاک توسط قابیل برای یادگیری تدفین جنازهء برادر خود هابیل به زیر خاک و...
مکاشفه و شهود،خود تحلیلگری،مطالعهء موردی و استفاده از آموزههای دینی از جملهء روشهای به کار گرفته شده توسط عارفان در مطالعهء انسان است که به آنها پرداخته میشود.