چکیده:
در آثاری که به مفعولنمایی افتراقی پرداختهاند،عنوان شده است که این پدیده در برخی زبانها با جانداری و در برخی دیگر با معرفگی/مشخص بودگی و در برخی با هر دو در ارتباط است.در برخی زبانهای ایرانی نیز پدیدهء مفعولنمایی افتراقی قابل مشاهده است. جانداری و معرفگی در تعیین دریافت یا عدم دریافت نشانهء حالت مفعولی در زبانهای ایرانی نیز دارای نقشاند.علاوه براین،در این مقاله نشان دادیم که،در برخی از این زبانها مانند تاتی جنوبی،جنس دستوری نیز در مفعولنمایی افتراقی مؤثر است.با بررسی چند زبان ایرانی،سعی شده است ویژگیهای مفعولنمایی افتراقی در آنها را نشان دهیم و نحوهء ارتباط جانداری،معرفگی و جنس دستوری را در استفاده یا عدم استفاده از نشانهء حالت در این زبانها بررسی کنیم.
خلاصه ماشینی:
"*در این مقاله علامتهای اختصاری زیر به کار رفته است: Obl:oblique,Nom:nominative,Acc:accusative,Dir:direct,Erg:Ergative,Abs:absolutive,Pst: past,Fut:future,Pres:present,Pl:plural,Fem:feminine,Masc:masculine,Dat:dative,Sg: singular,Ens:enclitic,Refl:reflexive,Gen:gender,Def:definite,Indef:indefinite,Pn: pronominal,A:agent,Aux:auxiliary,Impf:imperfect,Pvb:preverbal,Neg:negative,Inf: inflection,Perf:perfect,Poss:possessive,Opt:optative,Pp. past participle,Emph.
نظام حالت در اشتهاردی (به تصویر صفحه مراجعه شود) مثالهای زیر کاربرد نشانههای حالت را در این زبان نشان میدهد: 5)اشتهاردی(یار شاطر 9691:08): (به تصویر صفحه مراجعه شود) در چالی،خیارجی،ابراهیمآبادی،خوزنینی،سگزآبادی و اسفرورینی نظام حالت به صورت جدول 4 تعدیل شده است(این نمونه را از چالی آوردهایم که نمایندهء گویشهای مذکور میباشد).
(3002:354) طیف جانداری-انسان>جاندار>بیجان طیف معرفگی-ضمیر شخصی>اسم خاص>اسم معرفه>اسم نکره مشخص>اسم غیر مشخص در مفعولنمایی افتراقی،اگر مفعولی در زبانی خاص در یکی از این ردهها نشانهء حالت بگیرد،حتما در ردهء بالاتر نیز نشانه میگیرد.
مفعولنمایی افتراقی در زبانهای ایرانی براساس طیف جانداری (به تصویر صفحه مراجعه شود) افتراقی صورت میگیرد،در برخی موارد،مفعولنمایی اجباری و گاهی اختیاری است و البته در برخی موارد هم مفعول نشانهء حالت نمیگیرد.
مفعولنمایی افتراقی در زبانهای ایرانی براساس طیف معرفگی (به تصویر صفحه مراجعه شود) طبق دادهها،در زبانهای تالشی شمالی و جنوبی،بلوچی ترکمنستان و ویدری، مفعولهایی که در طیف معرفگی معرفه یا بالاتر از آن باشند نشاندار میشوند؛ولی مفعولهای پایینتر از این رده نشانهء مفعول نمیگیرند.
کاربرد نشانهء مفعول -e در تاتی جنوبی (به تصویر صفحه مراجعه شود) مشاهده میشود که در تاتی جنوبی برای نشان دادن مفعول بیش از یک نشانه وجود دارد و هر یک از نشانهها به طور خاص از طیف معرفگی یا جانداری برای مفعولنمایی افتراقی استفاده میکند.
دادههای ارائه شده در این مقاله از زبانهای ایرانی،با تایید دیدگاه آنها دربارهء ارجحیت جانداری برمعرفگی در مفعولنمایی افتراقی،به نقش جنس دستوری در این نظام نیز اشاره کرده و اهمیت آن را نشان داده است."