چکیده:
از آنجا که اکثر گویشهای کشورمان نسبت به زبان فارسی معیار اعتبار اجتماعی و گویشوران کمتری دارند،همواره با خطر نابودی این گویشها روبهرو هستیم.این مقاله به توصیف واج شناسی گویش تالشی در حوزهء واج آرایی براساس نظریهء واجشناختی کنستوویچ میپردازد.در این حوزه،محدودیتهای درون هجایی گویش تالشی با ذکر مثالهایی بررسی شده است.در پایان،محدودیتهای پایانی و نشانداری براساس نظریهء بهینگی در پایانههای همخوانهای دو انفجاری این گویش نشان داده شده است. نویسنده،در جمعآوری دادهها،علاوه برشم زبانی خود،از«واژگان تالشی به فارسی»، پایاننامهء نغزگوی کهن(3731)و فرهنگ تاتی و تالشی تألیف عبدلی(3631)استفاده کرده است.همچنین،به منظور رفع برخی ابهامات،از گویشوران شهرستانهای ماسال و شاندرمن یاری گرفته؛و برای دستیابی به واژههای بکر گویش،اکثر دادهها از مصاحبه با گویشوران کهنسال و بیسواد جمعآوری شده است.
خلاصه ماشینی:
"2-3 انواع هجا در گویش تالشی 6 نوع هجا وجود دارد(نغزگوی کهن 3731:02)که عبارتاند از: هجا V VC VCC CV CVC CVCC تالشی /ae/ /av/ /aefc?/ /ga/ /pis/ /gaenz/ فارسی معیار او آب بیمزه گاو کچل گوزن 3-3 الگوی هجایی در گویش تالشی با توجه به انواع مختلف هجا در گویش تالشی،دستور کلی ساختمان هجا را میتوان در این گویش به صورت زیر نمایش داد: C?VC?
مثلا در گویش تالشی رابطهء واکههای کوتاه با عضو اول دو همخوان پایانهء هجا چیست؟ 3)محدودیتهای همنشینی واجها برمبنای همنشینی اندامهای گویایی فعال-در این روش، باید مشخص کرد کدام اندامهای گویایی فعال با یکدیگر همنشین میشوند.
به عقیدهء کنستوویچ(همانجا)،هر چند واکهها هستهء بهینهء هجا محسوب میشوند،در بسیاری از زبانها،همخوانهای رسا یا حتی گاهی همخوانهای گرفته نیز میتوانند در جایگاه هسته قرار گیرند که،در این صورت،میزان رسایی همخوانهای هجایی شده به عنوان هستهء هجا از رسایی واحدهای واجی غیر هستهای پیرامونشان کمتر است.
شایان ذکر است که اکثر کلماتی که در آنها پایانههای دو انفجاری دیده میشود به صورت قرضی از عربی وارد گویش تالشی شده است،مانند مثالهای زیر: /raept/ ربط /Gutb/ قطب /aeGt/ عقد در بخش آخر مقاله(7)،پایانههای دو انفجاری براساس محدودیتهای نشانداری و پایانی بررسی شدهاند.
این پایانه در گویش تالشی بسیار کم بسامد است و تنها در کلمات قرضی دیده میشود؛مانند: /maegz/ مغز /haeds/ حدس 4-1-6 پایانههای سایشی-انفجاری اولین همخوان این پایانه[+پیوسته]و همخوان دوم آن[-پیوسته]است؛مانند: /hist/ خیس /lisk/ لوس /l(ŞùĞ öâùéáó ö¢è¿ áþù¿Â öÄ)ft/ لطف 5-1-6 پایانههای /c?/ و /j/ این دو همخوان به دلیل یکسان بودن جایگاه واجیشان نمیتوانند با یکدیگر همنشین شوند، /c?/ همخوانی بسیار کم بسامد است و،به همین دلیل،توان ترکیبی آن با دیگر همخوانها تقریبا صفر است."