چکیده:
ابن عربی معتقد است در انسان نیروی ادراککننده دیگری غیر از عقل یافت میشود که عرصه فعالیت این نیرو،پهنه«خیال»است که در آن،جمع میان اضداد پدیدار میشود؛زیرا نزد حس و عقل جمع میان دو ضد،ممتنع است.عالم خیال نزدیکترین دلالت به حق است،زیرا حضرت حق،اول است و آخر؛ظاهر است و باطن.لذا عارف جز از راه جمع کردن میان دو ضد،شناخته نمیشود. ابن عربی،خیال را منزل الفت جامع میان حق و خلق و همان صورتی میداند که انسان بر آن آفریده شده است و این آگاهی را نیرومندترین آگاهییی میداند که بوسیله آن عارف واحدیت حق را در کثرت خلق ادراک میکند.
ابن عربی معتقد است خیال،تنها آنچه را دارای صورت محسوس یا مرکب از اجزاء محسوس است و توسط قوه مصوره ترکیب میشود،نگه میدارد و از این رهگذر،صورتی را به دست میدهد که در حس موجود نیست،اما برای بیننده محسوس است.وی در نظریه عرفانی خویش از عالم خیال بعنوان طریقه معرف الله نام میبرد.در این مقاله مزبور بگونهیی نظاممند ترسیم میگردد.
خلاصه ماشینی:
"39ابن عربی در مورد خلاقیت انسان کامل معتقد است انسان کامل-که جامع جمیع حضرات است-هنگامیکه از حس غایب و داخل عالم مثال شود،حضورش با صورتی که در حضرت شهادت از او غایب است همراه است و صورت آنچه عارف از آن غافل شد در حضرت مثال حاضر است و لذا آن مخلوق همت در حضرت شهادت موجود است و این تنها برای انسان کامل-که وجه قرآنی جمعی احدی دارد-ممکن میباشد زیرا خداوند برای ابرار و متقیان به تقوای عرفی،فرقان قرار میدهد؛اما برای انسان کامل،وجه قرآنی جمعی احدی حاصل میشود و این درحالیست که فرقان ایشان بالاترین فرقان و تقوایشان عظیمترین تقوا میباشد و انسان کامل که در حال ربوبیت،خلافت از الله دارد،جامع بین عبودیت عظمی و ربوبیت کبری میباشد.
پس هیچیک از این صور عینی دیگری نیستند لکن هردو صور در اینجهت که موجودی روحانی و جوهری نورانی و عاری از مادهاند مشترکند؛برزخ اول غیب امکانی و برزخ دوم غیب محالی نامیده میشود زیرا ظهور صوری که در برزخ اول موجودند در عالم دنیا-که آنرا عالم شهادت مینامیم-ممکن است و لذا ما ارواح را در این عالم در کسوت اجساد دنیوی مشاهده میکنیم ولی بازگشت صور برزخی به این عالم ممکن نیست و مشاهدهء *اگر انسان بخواهد تنها با نیروی عقل حق را بشناسد به سمت تنزیهی کشیده میشود که جایی برای تشبیه باقی نمیگذارد و اگر کسی بالعکس تنها تخیل خود را به کار گیرد به سمت تشبیه صرف سقوط خواهد کرد."