چکیده:
برای برقراری روابط سیاسی و اتخاذ سیاستی درست در برابر کشورهای خارجی، لازم است
ابتدا شناخت و آگاهی درستی از آن کشورها وجود داشته باشد.از جمله مهمترین راههایی
که دولت ایران در اوایل قرن 13 ه/19 م.برای کسب آگاهی از اوضاع کشورهای اروپایی
دنبال میکرد، استفاده از نمایندگان آن دولتها در ایران و فرستادگان و دانشجویان
ایرانی اعزامی به خارج بود. چگونگی اطلاعیابی از خارج و سیاست خارجی دولت ایران و
عوامل مؤثر در آن(در دوره مورد بحث)در صفحات آینده مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
خلاصه ماشینی:
"کمپل *** وزیر مختار انگلیس در سال 1264ه در نامهای به قائم مقام مینویسد:«ضمنا (*)-{L trebuaJ L} (**)-{L ellivuorD drapsaG L} (***)-{L llebpmaC nhoJ riS L} عرض و اظهار میشود که در این اوقات از سمت فرنگستان و هندوستان خبر تازه نرسیده که قابل عرض باشد» 7 و یک سال بعد از آن میرزا ابو الحسن خان وزیر خارجه ایران به همین کمپل چنین نوشته است: و در خصوص اخبار تازه نگارش داشته بودید تمامی معلوم و به خاکپای مبارک اعلیحضرت قدر قدرت شاهنشاهی روحنا فداه عرض شد و مشهود خاطر مهر مآثر مبارک افتاد و مقرر شد که به آن دولت اظهار شود که همه روزه احوالات و اخبارات آن صفحات که میرسد، به زودی امنای دولت قاهره را مطلع سازند.
16 چگونگی هدایت و عوامل مؤثر در سیاست خارجی از آنچه گذشت چنین به دست میآید که ایرانیان در اوایل دوره قاجار اطلاع دقیقی از اوضاع اروپا نداشتند و به همین علت نمیتوانستند سیاست درستی در برابر کشورهای دیگر اتخاذ نمایند و چون از رابطه بین روس و انگلیس یا دشمنی آنها با فرانسه و رقابت بین آنها بطور دقیق اطلاعی نداشتند، بازیچه دست آنان میشدند و چون قدرت آن را نداشتند که بر دشمن نیرومند شمالی غالب شوند برای گرفتن کمک مالی و نظامی به کشوری ثالث متوسل میشدند ولی به علت همان جهل و بیخبری از اوضاع این کشورها همیشه، چه در میدان جنگ و چه پشت میز مذاکره، دچار درماندگی شده، مغبون میشدند و طی قراردادهایی که منعقد میشد، منافع دولتهای بیگانه تأمین میشد و اگر موادی از قرارداد هم تأمین کننده منافع ایران بود، دولتهای خارجی هر وقت که میخواستند از اجرای آن خودداری میکردند."