چکیده:
یکی از مهمترین بخشهای فلسفه ارسطو اختصاص به الهیات یا مباحث خداشناسی دارد.ارسطو خدا را علت نخستین تمام حرکتهای عالم دانسته ولی خود او را از هر حرکتی مبری میداند.نکته مهم این است که خدای ارسطو علت غائی حرکتهای عالم بوده و هیچ جنبه خالقیتی ندارد.ارسطو در کتاب لامبدا(کتاب دهم متافیزیک)محرک نامتحرک را اثبات کرده و به تبیین صفات او میپردازد.این بخش از کتاب متافیزیک توسط فیلسوفان بزرگ مشائی مورد شرح و بررسی قرار گرفته است. ارسطو براساس یک برهان پسینی و با مشاهده حرکات تجربی عالم وجود محرک، متحرک را اثبات کرده و او را واجد صفاتی چون عالم،حی،خیر و...میداند. ثامسطیوس،ابن سینا،ابن رشد و آکوئینی براساس تفاوتهایی که در مبانی و اعتقادات دینی و فلسفی خود دارند به تفسیر این بخش از کتاب متافیزیک پرداختهاند این تفاسیر در برخی موارد با یکدیگر اشتراک دارند و در پارهای موارد متمایزند.
خلاصه ماشینی:
"ابن سینا در شرح خود بر کتاب دوازدهم انتقاد مهمی را به الهیات ارسطو وارد کرده و میگوید:اینکه از طریق حرکت بخواهیم به حق اول برسیم و اثبات کنیم که خداوند مبدأ حرکت است،از راه صواب به دور ماندهایم و از این طریق بسیار مشکل است که بگوییم خدا مبدأ ذوات موجودات است و ازاینرو بعد از این که اثبات کردیم خدا موجد حرکت فلک است،نمیتوانیم اثبات کنیم خدا موجد ذات فلک هم هست.
در تکمیل این مطلب میتوان به سخن توماس آکوئیناس اشاره کرد او در شرح خود بر متافیزیک میگوید:خداوند برای موجودات عالم غایت است به این نحوه که به عنوان مرکز غایتهای عالم بر حرکت اجرام آسمانی متقدم است و محدود به قلمرو اشیا نامتحرک است و نه غایتی که به عنوان شیء بالفعل وجود ندارد و فقط در قصد شخص وجود دارد و موجب فعالیت او میشود .
804) ابن سینا در شرح این فقره،سخنان ارسطو را بسیار دور از ذهن دانسته و میگوید:بسیار عجیب است که بین فلک اول و محرک نامتحرک هیچ رابطهای جز عشق نیست و تنها نفعی که فلک اول از این عشق میبرد،عشقی است که به خدا دارد و محرک نامتحرک هیچ تأثیر و فعلی در آن ندارد و از آن عجیبتر این است که این عشق که هیچ ثمرهای برای عاشق جز همان عشق ندارد،موجب حرکت دائمی و ازلی آن میشود.
همانگونه که مشاهده میکنیم،این سه تفسیر بسیار به هم شباهت دارند،اما ابن رشد با انتقاد از سخن ثامسطیوس میگوید هر مفسری که معتقد باشد که خدا اشیا را تعقل میکند، براهین ارسطو را نفهمیده و به خطا رفته است،اما این بدان معنی نیست که خداوند به غیر خود جاهل است."