چکیده:
طراحان سیاست های اقتصادی در کشورهای بلوک شرق به منظور حرکت سریع تر به سوی اقتصاد بازار، شرکت های دولتی را به عموم مردم واگذار کردند. این شیوه خصوصی سازی که به «خصوصی سازی کوپنی» یا «خصوصی سازی مردمی» مشهور شد، شیوه اصلی خصوصی سازی در بسیاری از کشورهای شرقی و شوروی سابق بود. بررسی نتایج خصوصی سازی در این کشورها نشان داد که عدم تمرکز مالکیت به کاهش کارایی شرکت های خصوصی انجامیده است. دولت جمهوری اسلامی ایران نیز اعلام کرده است در طرح سهام عدالت، مالکیت شرکت های دولتی را به مردم واگذار خواهد کرد. با اجرای این طرح، مالکیت شرکت های دولتی به مالکیت سهامداران پراکنده تبدیل می شود که می تواند به کاهش کارایی شرکت ها منجر شود. در این مقاله پس از بررسی تجربه خصوصی سازی در کشورهای سوسیالیستی به ویژه کشور چک، میزان تمرکز مالکیت در بازار اوراق بهادار محاسبه و سودآوری انواع ساختارهای مالکیت بررسی می شود. بر اساس یافته های این تحقیق در ایران همچون کشورهای چین و چک تمرکز مالکیت تاثیر مثبت و معنادار بر کارایی شرکت ها دارد.
To achieve high speed transition to market economy، policy makers in former Soviet Union and East European countries divested state-owned- enterprises to the public. This method، called voucher or mass privatization، was the main method of privatization in these countries. Different studies revealed that reducing ownership concentration through voucher privatization was not promising and deteriorated the enterprise efficiency. In Justice Equity Scheme، Iranian authorities have announced to devolve the ownership of state-owned- enterprises to the public. This paper is an attempt to find the effects of this dispersed ownership. After a brief survey on the experience of privatization in socialist countries، especially Czech republic، we have calculated the ownership concentration in Tehran Stock Exchange Market to compare the gains under different ownership structures. The results show that minor shareholding and small ownership lead to worsened economic performance of the enterprises.
خلاصه ماشینی:
"جدول6- تمرکز مالکیت در گروههای مختلف بازار اوارق بهادار تهران (درصد) صنعت P5 P10 P20 H استخراج معدن 47/87 38/88 38/88 4381/ محصولات غذایی 1/78 2/82 2/83 3859/ نساجی 1/65 04/71 75 2945/ چوب وکاغذ 9/66 8/74 6/77 2152/ نفت 8/82 4/87 8/87 3023/ دارو 6/73 2/79 5/83 2758/ لاستیک 1/71 2/77 6/80 3562/ سیمان 1/75 8/78 3/81 2936/ فلزات اساسی 2/75 3/80 1/83 3205/ ساخت ماشینآلات 80 5/84 1/88 4501/ لوازم برقی 80 9/84 6/85 3320/ رادیووتلویزیون 9/66 9/69 6/71 1368/ وسایل نقلیه 4/82 3/86 6/87 4088/ واسطهگری مالی 2/65 1/73 9/74 2728/ کل بازار 1/74 3/79 9/81 3245/ میانه 34/80 76/84 84/85 2807/ انحراف معیار 23 9/18 3/16 3/2 حداکثر 100 100 100 9999/ حداقل 04/12 04/13 04/13 0030/ منبع: محاسبات تحقیق جدول 7- سهم پنج سهامدار عمده بازار سهام ایران و پنج کشور دیگر(درصد) آمریکا ژاپن آلمان چک چین ایران میانگین 4/25 1/33 5/41 8/57 1/58 1/74 میانه 9/20 7/29 37 3/58 34/80 انحراف معیار 16 8/13 5/14 5/17 8/15 23 حداقل 3/1 9/10 15 1/3 04/12 حداکثر 1/87 85 6/89 4/94 100 منبع Xiaonian 1997,P 49 وستون آخر محقق 7- آزمون فرضیه تمرکز وکارایی در بازار اوراق بهادار تهران بررسی رابطه تمرکز مالکیت با عملکرد شرکتها نیازمند اندازهگیری کارایی شرکتهاست.
جدول9 - مطالعات تجربی تأثیر تمرکز بر کارایی کشور نمونه مورد بررسی سال متغیر وابسته متغیرهای توضیحی نتایج آمریکا 1 536شرکت آمریکایی در بازار سهام (80-1976) 1986 میانگین سود پس از مالیات بهارزش دفتری داراییها شاخص هرفیندال/سهم پنج و ده وبیست سهامدار عمده/متوسط ارزش کل دارایی/نسبت تحقیق و توسعه بهفروش نسبت مخارج بهفروش و چند متغیر موهومی هیچ رابطه معنیداری میان تمرکز و سوداوری وجود ندارد."