چکیده:
شهر،مهمترین عرصهی زیست انسان و بزرگترین سلول تمدنی است و مطالعه تأثیر و تأثر این عرصه جایگاه ویژهای دارد.امروزه مسألهی مهم این است که در جامعهی اسلامی بسیاری از سنتهای اسلامی در شهرسازی مورد غفلت واقع شده و شهرها رنگ و جلوهی غربی به خود گرفتهاند.با نگاهی گذرا به سیما و بافت کالبدی شهرهای ایران بسیاری از عناصر و اجزای شهری را که نقش عمدهای در عملکرد و حیات زندگی شهری دارند میتوان مشاهده کرد.در این مقاله ضمن بررسی تاریخی شهر اسلامی و ساخت فیزیکی آن،عناصر اصلی زندگی شهری در دورهی اسلامی و ابعاد فیزیکی و اجتماعی آنها مورد بررسی قرار گرفته است.براساس یافتههای تحقیق میتوان گفت،همانگونه که تفکر هوشمند دیروز،شهرها را به عنوان میراثی پایدار تا به امروز به دست ما به امانت نهادهاند،پشتوانه قوی فرهنگی و مذهبی کشور ما و هویتی که شهرهای ما در دورههای تاریخی گوناگون داشتهاند لزوم یک جهتگیری کارشناسانه در بحث سیمای شهرها را(که یکی از شاخههای مدیریت شهری است)شدت میبخشد.روش عمده به کار گرفته شده در این مقاله،از نوع توصیقی-تحلیلی و با استفاده از منابع اسنادی و کتابخانهای بوده و در نهایت پیشنهاداتی در رابطه با تحول شهرهای اسلامی امروزی با رویکرد معماری اسلامی ارائه شده است.
خلاصه ماشینی:
تحلیلی بر عناصر و کاربریهای شهری در شهرهای اسلامی دکتر اصغر ضرابی*کاووس علینژاد طیبی** چکیده شهر،مهمترین عرصهی زیست انسان و بزرگترین سلول تمدنی است و مطالعه تأثیر و تأثر این عرصه جایگاه ویژهای دارد.
در این مقاله ضمن بررسی تاریخی شهر اسلامی و ساخت فیزیکی آن،عناصر اصلی زندگی شهری در دورهی اسلامی و ابعاد فیزیکی و اجتماعی آنها مورد بررسی قرار گرفته است.
براساس یافتههای تحقیق میتوان گفت،همانگونه که تفکر هوشمند دیروز،شهرها را به عنوان میراثی پایدار تا به امروز به دست ما به امانت نهادهاند،پشتوانه قوی فرهنگی و مذهبی کشور ما و هویتی که شهرهای ما در دورههای تاریخی گوناگون داشتهاند لزوم یک جهتگیری کارشناسانه در بحث سیمای شهرها را(که یکی از شاخههای مدیریت شهری است)شدت میبخشد.
بایستی به این نکته نیز اشاره کرد که استمرار موجودیت عناصر شهر باستانی ایران در دوره اسلامی،به معنای تداوم نظام اجتماعی-اقتصادی دورهی باستانی در دورهی اسلامی نبود،بلکه در شرایط گذار از نظام اجتماعی خاص دورهی باستانی و استقرار و تثبیت شکلبندی اجتماعی-اقتصادی جدید جامعه ایران در دوره اسلامی، عناصر اصلی شکل شهر ایرانی براساس الگوی جدید سازماندهی و سامانیابی مجدد میشود،به گونهای که شکل جدید شهر ایرانی همچون برآیند نیروها و مناسبات اجتماعی مسلط در شهرهای ایران،وضعیت پویا و در حال تحولی را نشان میدهد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) 4-عناصر شهری در شهرهای اسلامی 4-1-مسجد(کاربری مذهبی) دولت اسلامی در شهر متولد مییابد و با توجه به اینکه تشکیل این دولت برای اولینبار در مسجد صورت میگیرد، بنابراین وجود مسجد جامع به یکی از مشخصات اصلی شهر دوره اسلامی تبدیل میگردد.
به عبارت دیگر میتوان گفت که در شهرهای دورهی اسلامی،نقش و عملکرد میدان از قبل مهمتر میشود و میتوان از بازار و میدان به عنوان عناصر اصلی شهر اسلامی یاد کرد.