چکیده:
نهتنها اندیشه فلسفی آقاعلی مدرس، بلکه روشی که او در بحث از مسائل فلسفی درپیشگرفته است، خارج از فضای حکمت متعالیه صدرایی نیست. بیگمان او فیلسوفی است که در این طرح مسئله کرده و گرچه در برخی مباحث از ملاصدرا فاصله گرفته و درصدد ترمیم یا نقد اندیشه او برآمده است، در مجموع نظامی رقیب در برابر اندیشه ملاصدرا بهشمار نمیآید. درعینحال، تفاوتهایی در پارهای موارد دیده میشود که بیشتر به روش نوع استدلال و رویکردها برمیگردد. ازاینرو، تنها میتوان به رهیافتی دراینباره بسنده کرد و به پارهای از تفاوتها و رویکردها چشم انداخت. این مقاله درصدد معرفی این رهیافت است.
Not only Agha Ali Mudarris Zinoozi's philosophical thoughts lie within the framework of transcendental theosophy، but his methodology of dealing with philosophical questions also lies within that framework. Though he has posited some new philosophical problems، distancing himself from Mulla Sadra on certain questions trying to critically assess his thoughts، he is not، on the whole، a rival for Mulla Sadra. There are some differences [between the two] on certain cases، which can be reduced to the way they approach issues and present their arguments. This article aims to introduce a [new] approach based on some differences and attitudes.
خلاصه ماشینی:
"بیشک او فیلسوفی است که در فضای حکمت متعالیه طرح مسئله کرده و گرچه در برخی مباحث از ملاصدرا فاصله گرفته و درصدد ترمیم یا نقد اندیشه او برآمده است، در مجموع نگرش او به مباحث و مسائل فلسفی در نظام صدرایی جای میگیرد و نظامی رقیب در برابر اندیشه ملاصدرا به شمار نمیآید.
ازاینرو، او با تفاوت گذاشتن میان نظام دنیا و نظام آخرت با روش عقلی، به طرح مسئله معاد جسمانی میپردازد و پس از طرح نظر خاص خود در معاد جسمانی، یادآور میشود آنچه او از طریق برهان اثبات کرده است، با آنچه شرع درباره معاد جسمانی میگوید، در تعارض و تهافت نیستند؛ زیرا محال است شرع چیزی را بگوید که براهین عقلی قطعی بر بطلان آن دلالت دارد: «جل الامام الصادق من ان یقول بما قامت البراهین العقلیة القاطعة علی بطلانه» (همان، ج2، ص105).
درعینحال، شیوهای که او در بیان و تحلیل و انتقال مسائل فلسفی به زبان عربی اختیار کرده، در مقایسه با نوشتههای فارسی او روان و درعینحال دقیق است؛ بهطوریکه برخی بر این باورند که آقاعلی مدرس در شرح و انتقال مطالب فلسفی ملاصدرا، از خود ملاصدرا بهتر عمل کرده و بهسهولت مبانی ملاصدرا را تقریر نموده است (فیض کاشانی، 1362، مقدمه آشتیانی، ص296).
شیوه برخورد او با اندیشمندان معاصر یا نزدیک به عصر خود، در بسیاری موارد روش انتقادی و نقادانه است، ولی درخصوص پیشینیان انتقاد کمتری از خود نشان میدهد و همانند ملاصدرا همواره درصدد توجیه کلام آنان است."