چکیده:
بومی سرود به اشعاری گفته میشود که شاعران محلی با استفاده از فرهنگ،واژگان و درونمایههای بومی منطقهء خود آن را میسرایند.این ترانهها در ادبیات شفاهی اهمیت ویژهای دارند؛زیرا ما را با مفاهیم و اندیشههای متعالی آنان آشنا میسازند. بومی سرودها در حوزهء جغرافیای فرهنگی ایران بزرگ تنوع و گوناگونی فراوانی دارند.امیری، تبری،طالبا،نجما،کتولی،حقانی،سوتخوانی،شرفشاهی،چهاردانه،کیلالی و لاکو؛واسونک، شربه،شروه،حاجیانی،فایزخوانی،شنبهای،کلهفریاد،دوبیتی،چهاربیتی،سرحدی،سرصوت، فریاد،نوا،فراقی،عاشقانه،شعر دلبر،شعر جاهلی،حقیقی،سهخشتی،گورانی،بیت،نوول، فهلویات،هوره،حیران،لاوک و چهار لنگی،بایاتی،عاشیقی،آغی،باغلاما،قوشما،لایلالار، جیغالی،سالاما،الف لام،قایتارما،دیل و دؤئمز،لیکو،شیر،زهیرک،کردی و سیتک،تنها بخشی از بومی سردوها هستند که ضروری است تا پیش از نابودی آنها شناخته و گونهشناسی شوند. در این مقاله پس از تبیین،پیشینه و تعریف بومی سرود،تاریخچه،ارزشها و ویژگیهای آن ارائه میشود،سپس بومی سرودههای برجستهء مناطق مختلف ایران از نظر حوزهء جغرافیایی،وجه تسمیه،قالب،زیباییشناسی،محتوا و درونمایه بررسی و طبقهبندی میشوند.
Aboriginal songs that take advantage of local culture، language and themes، are of great importance in oral literature because they familiarize the readers with the elevated concepts and ideas of a specific region.
In the vast cultural area of Iran، the aboriginal songs benefit from a great variety and multiplicity: Amiri، Tāheri، Tālema، Najmā، Catooli، Haqāni، Soot khāni، Sharafshāhi، Chehārdāneh، Keylāee and Lāko، Sharbeh، Sharveh، Hājiāni، Fayezkhāni، Shanbehee، Dobeyti، Chehārbeyti، Sarhaddi، Sarsowt، Faryād، Navā، Farāghi، Asheqāneh،… are just a part of these songs which must be collected، identified and categorized before being metamorphosed into the vrersions of a dominant culture.
This article firstly، through studying the historical backgrounds of the aboriginal songs، defines their characteristics، and secondly investigates and clarifies the songs of various parts of Iran considering their geographical districts، appellation، form، esthetic aspects، subject and theme.
خلاصه ماشینی:
"محمد احمد پناهی سمنانی(3831)ترانه و ترانهسرایی در ایران، طرح گونهشناسی بومی سرودهای ایران در این مقاله تاکنون در تحقیقات و پژوهشهای محققان ترانههای محلی و ادبیات شفاهی صورت نپذیرفته است و تازگی دارد.
قصیدهء زیر از ترانههای شیرازی است: قسم بر احمد و محمود و حیدر قسم بر خالق بیچون و اکبر دلم از مرغ تو هی گفتگو کرد بخوانم«بیت سر تا پای دلبر سرت نازم به اون دستمال مشکی از اون بالا زده سر سنبل تر چه گویم وصف گیسوهای دلبر به مه ماند که از نو میدهد بر (یکهزار و چهار صد ترانهء محلی فارسی به نقل از پناهی سمنانی،3831:79) غزل:بیشتر در بومی سرودهای عاشقانه دیده میشود: امشو تنه چل شوئه،ته گره ته امشو برو ames?u teue c?ales?ue te gere to ams?u beru آ...
برخی از ویژگیهای قافیه و ردیف در بومی سرودها: 1-گاه قافیه به معنای عروضی و متداول آن رعایت میشود: خدا بسینت حقم له دایهت خوم جورت کیشام کی نیشسته سایهت (مکری،3731:32) 2-گاه قافیه رعایت نمیشود: میش گبارانن،واجهش گوون نیی من و تش زانن،تا جگش مان نیی (مؤمنی،7731:611) 3-قافیه جنبهء بدیعی دارد: مشکین کمن سیمین ذقن لعل و یاقوت تویی قوهء جان و منه و دل قوت» (ستوده،4831:73) 4-قافیه در ابیات متغیر است: تو که چادر مکنی،مری به صحرا منم ابری میشم،بارون میبارم تو که ابری میشی،بارون میباری منم کرتک میشم،علف مییارم (پناهی سمنانی،3831:184) 5-گاه در دوبیتی قافیهء ابیات متفاوت است و چهار مصراع مقفی نیست: در شونی چشمهء ور dar s?uni c?es?meye var توری مکنا و ته سر turi mekene vo te sar ته رفقون با ته همراه te rafegun ba?"