چکیده:
تفسیر طبری از تفاسیر مهم قرآن است و ابوجعفر محمد بن جریر طبری از مفسران
بزرگ مسلمان به شمار میرود. طبری گواینکه از مبانی تفسیری خود به صراحت سخن
نگفته، اما روشن است که با تأمل در زوایای تفسیر وی و چگونگی تعامل او با آیات و
آراء مفسران، میتوان تا حدودی به مبانی وی دست یافت. این مقاله در پی آن است که به
گونه یاد شده به مبانی تفسیری طبری دست یابد، از این روی، در ضمن بحث، از ظاهر
آیات، سیاق، حکم عقل، روایت معتبر، اجماع اهل تأویل و یا رأی اکثریت آنها، شیوه
بیانی معمول عرب، اصالت تعمیم، فرهنگ روزگار نزول، قیاس، به عنوان مبانی طبری در
جامع البیان یاد شده است.
خلاصه ماشینی:
] طبری آراء و اقوال مختلفی را در تعیین مصادیق فامّا الذین فی قلوبهم، یاد میکند آنگاه پس از نقد و بررسی آنها با استناد به ظاهر آیه چنین میگوید: «آنچه ظاهر آیه بر آن دلالت دارد این است که آیه در مورد قومی نازل شده که با رسول خدا(ص) ـ درباره حضرت عیسی و مدت عمر وی و عمر امتش ـ مجادله میکردند» (همو، 3/245، جزء 3).
طبری ذیل این آیه، پس از پایان اختلاف رأی مفسران در معنی و مراد آیه، به ترجیح قول کسانی پرداخته که میگویند تفسیر آیه این است: جبرئیل، آنچه را که پروردگارش به او وحی کرد، بر رسول خدا(ص) وحی کرده است، و در این مورد نیز از ارتباط بین آغاز و انجام آیات بهره میگیرد و مینویسد: در ابتدای سوره سخن از رسول خدا(ص) و جبرئیل به میان آمده است و آیه فاوحی الی عبده ما اوحی در سیاق آن است و دلیلی برروی گردان ساختن خبر از آن دو وجود ندارد (4/187، جزء 29)، برای دیگر نمونهها نکــ : 2/431 (جزء 2)، 3/186، 228، 445 (جزء 3)، 3/209، 251، 385 (جزء 4)، 4/67، 193، 206 (جزء 6)، 6/18 (جزء 10)، 7/93 (جزء 11)، 7/96، 174 (جزء 12)، 8/49، 111، 117 (جزء 13)، 8/151 (جزء 14)، 10/265 (جزء 17)، 10/181 (جزء 18)، 12/51، 144 (جزء 22)، 13/97 (جزء 25)، 14/61، 187 (جزء 29).