چکیده:
ورود رسانههای جدید،مانند تلویزیون به عرصه تبلیغ دینی،از ابتدا بحثی جدی و انتقادی بوده است.انقلاب اسلامی ایران از رسانههای سنتی،با محوریت مسجد و روحانیت و تا حدی از ابزارهای جدید،مانند نوار کاست حاوی سخنرانی و پیامهای رهبر انقلاب و مبارزان برای کار خویش بهره برده و پس از پیروزی نیز از تلویزیون،به عنوان ابزاری برای پیشبرد رسالت خویش استفاده کرده است.به هر حال،با وجود فراز و فرودهای بسیار در نحوه به کارگیری این ابزار در صحنه تبلیغ دین،همواره قابلیت و ظرفیت آن مورد شک و تردید بوده است.به نظر ما تلویزیون مانند هر وسیله دیگر،ضرورتهای خاص خود را دارد؛به همین دلیل،در دو سطح عمومی و خاص طلاب نظرسنجی کردهایم تا میزان حساسیت آنان را درباره تلویزیون جویا شویم.در این مقاله،تکیه ما بر نظر روحانیان و طلاب بوده است.یافتههای تحقیق با استفاده از روش پیمایشی نشانگر آن است که برای روحانیان جامعهء آماری،جایگاه دینی تلویزیون شفاف و روشن نیست و نسبت به موقعیت دینی تلویزیون ابهام و تردید وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
"هر چند این ابزار در تلویزیون دینی نیز نقش مهمی در برانگیختن بینندگان دارد و با آن، انسان تفرد یافته به کانون معنوی مقتدری متصل میشود و تعلقهای محلی کاهش یافته و همدلی افزایش مییابد؛ولی منتقدان بر این باورند که تلویزیون: -تمایز میان امر مقدس و نامقدس را از بین میبرد؛ -مضمون فرهنگی را از حوزه غیر مذهبی میگیرد؛پس باعث دینزدایی میشود؛ -دین را به صورت کالای مصرفی در میآورد؛ -باعث تغییر در نوع نگرش به دین و کارکرد آن میشود؛ -ضرورتهای رسانهای خاص دارد؛ -تلویزیون نتوانسته تعریفی از موضوعهای شاد و سرگرم کننده از دیدگاه دین مطابق خاستگاه خود ارائه دهد؛بنابراین،به بیراهه رفته است؛ -باعث خلط ارزشهای اجتماعی و ارزشهای دینی میشود؛ -عرفیسازی مفاهیم دینی را به دنبال دارد؛ -از ارائه مفاهیم عمیق عرفانی عاجز است؛ -از ترسیم برخی رفتارها و هنجارهای دینی،مانند آرایش زن برای همسر در منزل ناتوان است؛در حالیکه این مقولهها در گفتار امکانپذیر است(ر.
ما به منظور شناخت فهم و برداشت روحانیان از تبلیغ دینی،در این مقاله بخشی از یافتههای آن تحقیق را ارائه میکنیم،تا به این پرسش پاسخ دهیم که: -دیدگاه روحانیان(طلاب)نسبت به قابلیت و ظرفیت دینی تلویزیون چیست؟ همچنین در راستای این سؤال اصلی،پاسخ به پرسشهای فرعی زیر را نیز پیگیری میکنیم: -نظر روحانیان دربارهء تأثیر تلویزیون بر دینداری مردم چیست؟ -دیدگاه روحانیان در مورد جایگزینی برنامههای تلویزیونی به جای مسجد چیست؟ -نظر روحانیان درباره وضعیت حضور طلاب در تلویزیون چیست؟چارچوب نظری تحقیق برداشت نویسنده این است که چهار عنصر،یعنی ویژگیهای فردی،اوضاع محیط اجتماعی مخاطبان،ویژگیهای رسانهای و محیط رسانهای،موقعیت رسانهای را شکل داده و زمینه تأثیرگذاری بر مخاطبان را فراهم میکند.
در جدول زیر تفاوت نوع نگاه آنها به برخی متغیرها ارائه شده است: مقایسه دیدگاه روحانیان موافق و مخالف تلویزیون (به تصویر صفحه مراجعه شود) براساس آمار بالا،میتوان اتفاق نظر طلاب موافق و مخالف کارکرد دینی تلویزیون،در اینباره که تلویزیون تا حدی باعث کاهش گرایش جوانان به دین میشود و سبب کاهش تعصب دینی است و نمیتواند جای مسجد را بگیرد،مشاهده کرد."