چکیده:
عدالت به دلیل اینکه همیشه از و الاترین آرمانهای انسان است،از مهمترین واژهها و مفاهیم موردبحث در علوم اجتماعی و اقتصادی است.البته بحثهای اندیشهورزان در مورد عدالت از ابتدای مراحل تفکر بشر وجود داشته است؛اما همچنان گستره و ژرفای آن رو به افزایش است و به خاطر تنوع و گستردگی آرا،در مورد توافق بر آن،چه از جنبه اجرایی و چه به لحاظ مفهومی،چشمانداز روشنی وجود ندارد. یکی از مباحث مورد مناقشه در حوزه عدالت این است که آیا عدالت،امری ناظر به فرآیندهاست و در حیطهء اقتصاد به قوانین،مقررات و تنظیم روابط میان عاملان در فعالیت اقتصادی،کسب درآمد،مالکیت محصول کار و تلاش افراد(فرآیند محوری)مربوط است و یا وضعیت به دست آمده از تحقق فرآیندها را بررسی میکند و سپس نتیجهء نهایی را صادر میکند؟ هردو طرف مسئله،در میان اندیشمندان و اقتصاددانان غرب طرفدارانی دارد؛اما به نظر میرسد که دیدگاه اسلام به لحاظ مبانی دربارهء حق و عدالت فراتر از اینهاست. این مقاله،به بررسی و تعیین چنین ابعادی از مفهوم عدالت در دیدگاه اسلام می پردازد؛ بنابراین،در ابتدا برخی تعاریف عدالت و تحولات آن مطرح میشود و سپس باتوجه به مفهوم حق،تأثیر واقعی(غیر قراردادی)آن را بر عدالت و عدالت اجتماعی پیگیری میکنیم.
خلاصه ماشینی:
"یکی از مباحث مورد مناقشه در حوزه عدالت این است که آیا عدالت،امری ناظر به فرآیندهاست و در حیطهء اقتصاد به قوانین،مقررات و تنظیم روابط میان عاملان در فعالیت اقتصادی،کسب درآمد،مالکیت محصول کار و تلاش افراد(فرآیند محوری)مربوط است و یا وضعیت به دست آمده از تحقق فرآیندها را بررسی میکند و سپس نتیجهء نهایی را صادر میکند؟ هردو طرف مسئله،در میان اندیشمندان و اقتصاددانان غرب طرفدارانی دارد؛اما به نظر میرسد که دیدگاه اسلام به لحاظ مبانی دربارهء حق و عدالت فراتر از اینهاست.
یکی از مباحث مورد مناقشه در حوزه عدالت این بحث است که آیا عدالت به موقعیت اولیه تلاش و کوشش اقتصادی برای به دست آوردن سهم بیشتری از دستآوردها(موقعیت ابتداییمحوری)مربوط است و یا ناظر به فرآیندهاست و در حیطهء اقتصاد به قوانین،مقررات و تنظیم روابط میان عاملان در فعالیت اقتصادی،کسب درآمد،مالکیت محصول کار و تلاش افراد(فرآیندمحوری)مربوط است و یا وضعیت به دست آمده از تحقق فرآیندها را بررسی میکند و سپس نتیجهء نهایی را صادر میکند (نتیجهمحوری)؟ هرکدام از اندیشمندان و اقتصاددانان غرب،براساس رویکردی به این موضوع پرداختهاند-که در ادامه به آنها اشاره میکنیم-به همین خاطر،جوابهای آنها هم متفاوت است؛اما به نظر میرسد که دیدگاه اسلام به لحاظ مبانیاش در مورد حق و عدالت،عامتر از پاسخ آنها است.
اصول ناظر بر تحقق عدالت شهید صدر در نظریه خویش در مورد چگونگی توزیع ثروت و درآمد،به توزیع قبل از تولید نیز توجه کرده و به این نکته اشاره میکند که اسلام برای مراقبت از چگونگی توزیع،منابع را در اختیار دولت قرار داده است."