چکیده:
تعلیم و تربیت و روانشناسی، بهعنوان برجستهترین گرایشهای رایج در انسانشناسی، هیچیک از دیگری بینیاز نیست. تربیت دینی، بهعنوان یکی از شاخصترین قلمروهای تعلیم و تربیت ارزشها، در اعتبار و روایی خود نهتنها از آموزههای دینی معتبر الهام میگیرد، بلکه وامدار اصول روانشناسی دین و روانشناسی ارزشها است. تربیت دینی اصیل به شخص کمک میکند با کشف مصداقهای روشن گرایشهای فطری نظیر میل به کمال، سعادت، عدالت، پرستش، جاودانگی و... معبود حقیقی را بشناسد و به پرستش او ملتزم شود. تربیت دینی انسان را بر میانگیزاند تا نسبت به وجود، عظمت، لطف و عنایت آفریدگار هتسی واقف گردد و به برقراری ارتباط با او همت گمارد. این امر خطیر به برکت و پشتوانة گرایشهای مزبور میسر میگردد. تربیت دینی به نوبة خود در تقویت، شکلدهی و جهتبخشی بینش، انگیزش، احساسات، گرایشها، غرایز، رفتار و امور فطری سهم بسزایی ایفا میکند. از سوی دیگر، در تربیت دینی، نقش عواملی چون غرایز، انگیزهها، احساسات و گرایشها برحسب موارد قابل مطالعه و بررسی است. بدین ترتیب، در فرایند تربیت دینی، هریک از مجموع عوامل فوق، در مقام ایفای نقش مؤثر خود، امر تربیت را سامان میدهند.
خلاصه ماشینی:
"آفریدگاری که اینهمه شگفتی را افریده است،اراده فرموده تا انسان براساس آموزههای دینی تمام داراییها و تواناییها شگفتانگیز خود را در مسیر نیل به کمالات و سعادت جاویدان به کار گیرد؛آیا برای تربیت ینی،غرضی جز این منظور میشود؟ کرامت انسان اقتضا دارد وی بتواند به پشتوانۀ ابطزار و عناصری شخصی و شخصیتی(نظیر حواس ظاهری و باطنی،امیال،گرایشها،انفعالات و احساسات) به جایگاه والای خویش در نظام آفرینش بیندیشد و برای نیل به آن جایگاه به کمک اعضای ظاهری(جوارح)و نیروهای درونی(جوانح)3خویش تلاش مناسب را به عمل آورد.
در تربیت دینی تأکید بر این است که«اصولا هیچ کار اختیاری بدون یک نیت و انگیزه انجام نمیگیرد و هر کار که از روی اختیار انجام گرفت،یک داعی یا انگیزهای برای انجام آن کار در نفس فاعل آن وجود دارد که سبب میشود تا فاعل،آن کار خاص را ترک نکند و یا بهجای آن،کار دیگری عغیر از آن را انجام ندهد».
روانشناسی ارزشها در یکی از مباحث مطرح به این مهم میپردازد که ارزشها-و از جمله ارزشهای دینی- چرا و چگونه در وجود یک شخص نهادینه میشوند و شاکلۀ او را دربرگرفته،به وجود او هویت میبخشند؟شاخص این قبیل کارکردها در یک نگاه،تغییر و تحولات درونی و روانی است که انسان در اثر پایبندی به ارزشها و مفاد تربیت دینی در خود احساس میکند و آثار مترتب بر این احساس لطیف و ظریف را در گفتار و رفتار منش و خلقوخوی خود ظاهر میسازد."