چکیده:
از آنجایی که تربیت انسان و ایجاد هر گونه تحول در جان او، نیازمند تمرکز ذهنی و روانی است، شایسته است این تمرکز ذهنی و روانی صرف موضوعی شود که تأثیر بیشتری در شخصیت انسان دارد تا بدین ترتیب، فعالیتهای تربیتی،بهینه و بهرهورانه گردد.در پاسخ به این سؤال که «موضوع این تمرکز چه چیزی باید باشد؟» رویکردهای تربیتی فراوانی پدید آمده است:برخی از این رویکردها عبارتند از: اخلاق فتوت و آیین جوانمردی، مهرورزی و محبت، اخلاق دعایی مناجاتی، معرفتالله، کرامت نفس، خودشناسی، اعتدال نفس،اراده، عمل، ولایت و محبت اهلبیت و توسل و... در منابع دینی، مستندات فراوانی برای این موضوعات میتوان یافت که در نگاه اولی با هم قابل جمع نیستند. برای حل این موضوع دست کم پنج پیشنهاد میتوان عرضه کرد: انکار اصل ضرورت تمرکز؛ تنوع راهبرد به تنوع روحیات متربی؛ تنوع راهبرد بر حسب اصناف شخصیتی؛ راهبرد منازلی مرحله به مرحله و راهبرد تکثرگرای پازلی.
خلاصه ماشینی:
"و برخی معتقدند این گزینه، نقش محوری در تربیت انسان دارد؛ به گونهای که اگر رابطه با سایر انسانها اصلاح شود، بسیاری از مشکلات اخلاقی و تربیتی در دیگر حوزههای شخصیت انسان اصلاح خواهد شد، حتی رابطه با خدا نیز در پرتو این امر اصلاح میشود: «اعدلوا هو اقرب للتقوی».
همة فضایل اخلاقی که در کتاب و سنت ارائه شده است، به نوعی مولود مستقیم یا غیرمستقیم معرفت الله است؛ کسیکه ایمان به قدرت بیکرانة خدا دارد و جز او دیگری را در عالم، صاحب اختیار و حکمران و فرمانروا نمیشناسد، اگر این آگاهی در وجودش به آستانة باور رسیده باشد، بدون تکلف در شمار «متوکلان» قرار میگیرد.
اگر اراده انسانی را محور تربیت بگیریم، لازم است با برجستهسازی، تأکید و تمرکز بر آن، یک عملیات روحی و تربیتی گسترده را آغاز کنیم و از این راه، به سایر فضایل اخلاقی نقبی بزنیم.
2. تنوع راهبرد به تنوع روحیات متربی: احتمال دیگر این است که نیاز تربیت به نقطه تأکید و تمرکز را به رسمیت بشناسیم؛ اما برحسب تکثر مخاطب و تنوع حالات و روحیات او، قائل به تکثر رویکرد و تنوع راهبرد تربیتی باشیم؛ یعنی متربیان را متفاوت بدانیم و با هر کس از یک نقطة متناسب او آغاز کنیم.
به بیان دیگر، امامان معصوم به تناسب شرایط و مقاطع تاریخی و جغرافیایی و نیاز مخاطبان، هر چند یکبار بر روی یک موضوع متمرکز شده و برنامة تبلیغی ویژهای را اجرا میکردند؛ اما امروزه که همة این ادله یکجا گرد آمده است، در ظاهر نوعی تهافت و ناسازگاری به نظر میرسد؛ در حالیکه این فضایل همه برای تربیت انسان لازم است و باید به تدریج در شخصیت او شکل گیرد."