چکیده:
مقاله ای که پیش روی دارید به بررسی آیات ربا و بیان پاره ای از احکام مستفاد از آن می پردازد. تبیین ترتیب نزول، شان نزول و سیر تحریم ربا در قرآن، معنای لغوی و فقهی ربا، علت ها یا حکمت های تحریم ربا -که در قرآن بدان تصریح شده و در روایات نیز مورد تاکید قرار گرفته- و همچنین توجه به نقطه نظر فقها و کیفیت استنباط احکام ربا از آیات و روایات از جمله مباحثی است که در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته است. استنباط اصل (قاعده) عدالت از این آیات نیز از نظر دور نخواهد ماند. روش تحقیق در این گفتار روش تحلیلی- توصیفی است که در آن سعی شده است با استفاده از منابع اصلی و با چینشی مناسب تحلیل متناسب ارائه گردد. نزول آیات ربا در چهار مرحله بیانگر اهمیت و نیز سختی مبارزه با پدیده شایع و همه جانبه ربا در عصر پیامبر اکرم(ص) است. پدیده ای که منحصر به عصر و زمان خاصی نیست و در همه زمان ها کم و بیش قابل رویت است.
This paper evaluates the concept of Riba in Quran and then discusses some of its related rules. Focusing on the arrangements of the revelation of Riba versus، the rationale of their revelation، the stages of the prohibition of Riba in Quran، the terminology of Riba، the rationale behind the prohibition of Riba and analysis of the different views of Fiqh scholars are some of the topics that this paper will shed lights on. In addition، the evaluation of the justice as a principle will not be forgotten. The methodology of the paper is content analysis in which the writer tries to evaluate the main sources. The prohibition of Riba in four stages shows the difficulty of this action prevailing in the age of prophet. For sure، the phenomenon of Riba is not only for the time of the Prophet (peace be upon him) but also it can be seen in all ages.
خلاصه ماشینی:
حال سوال این است آیا آیه کریمه «فإن لم تفعلوا فأذنوا بحرب من الله و رسوله و إن تبتم فلکم رؤس أموالکم لا تظلمون و لا تظلمون» (بقرة: 279) بیان میکند گرفتن زیاده ظلم است یا گرفتن اصل مال به همراه زیاده؟ ممکن است گفته شود گر چه از ظاهر آیه بر میآید که آیه بیانگر حرمت زیاده است نه اصل مال در قرض یا معامله ربوی؛ لکن آیه به عنوان راه حلی برای مشکل ربا در عهد تشریع و به عنوان یکی از مراحل تحریم رباست نه به عنوان اصل دائمی و همیشگی؛ از اینرو پس از اعلام قطعی حرمت ربا دیگر هیچ وجهی برای حلیت اصل مال ربوی نیست و انحلال قرض ربوی به دو مطلوب یکی اصل مال و دیگری فرع و زیاده، که اولی روا و جایز و حلال باشد و دومی یعنی ربح آن مال که حرام باشد، یکی از دیدگاههای فقهی مطرح در این خصوص است.
جمعبندی نزول آیات ربا در قرآن سیری شبیه آیات تحریم شرب خمر دارد؛ یعنی آیات ربا به صورت تدریجی نازل شده است و ترتیب نزول آنها به این قرار است: الف: آیه 39، سوره روم ب: آیه 161، سوره نساء ج: آیه 130، سوره آل عمران د: آیه 275، سوره بقره ربا با همه اقسام آن یعنی ربای معاملی، قرضی، مصرفی و تجاری حرام است و این حرمت از "لای نهی"، "حرم الربا"، "یتخطبه الشیطان من المس" و "کافر خوانده شدن رباخوار و وعده آتش داده شدن به او" برداشت میشود.